Co skierować w niebo?

Do obserwacji meteorów za pomocą kamery video potrzebować będziemy oczywiście kamery. Kamerę należy wyposażyć w dobry obiektyw. Ponieważ sprzęt ten pracować będzie na powietrzu. Jeśli planujemy że obserwacje będą wykonywane codziennie to należy kamerę z obiektywem zamknąć w szczelnej obudowie. Obudowa powinna zawierać grzałkę by przednia szyba nie zaparowała odcinając nas od dostępu do nieba. Większość obudów na rynku wyposażona jest standardowo w grzałkę. Jeśli jej niema trzeba ją dorobić. Jednym z najważniejszych elementów systemu do obserwacji meteorów jest zwykły kabel przekazujący obraz z kamery do komputera. Bardzo ważne jest by był on dobrej jakości z dobrze kontaktującymi złączami na obu jego końcach. Brak kontaktu w tym kablu i zakłócenia to główne powody problemów przy obserwacjach video.

Kamery

Prawie każdą kamerą można rejestrować meteory. Jeśli kamera będzie mało czuła to będzie trzeba czekać znacznie dłużej aż na niebie pojawi się wystarczająco jasny meteor by kamera go zobaczyła. Istnieje jednak pewne ograniczenie racjonalności wykonywanych obserwacji. Obserwacje są cenne z naukowego punktu widzenia jeśli możliwe będzie nie tylko zobaczenie meteora na nagraniu lecz również określenie gdzie na niebie się pojawił.

Celem projektu jest zbieranie danych dzięki którym możliwe będzie policzenie trajektorii i orbity obserwowanych meteorów. Wymaga to dużej precyzji w określeniu miejsca na niebie gdzie pojawił się meteor. Najdokładniejszym sposobem by to zrobić jest porównanie pozycji meteora na filmie z gwiazdami na tle których przeleciał. Tak więc graniczą czułością kamery jaka potrzebna nam jest w obserwacjach to taka przy której widzimy gwiazdy na obrazku. Im więcej tych gwiazd jest tym lepiej będziemy w stanie wyznaczyć pozycję meteora. Oczywiście im większą czułość będzie miała nasza kamera tym więcej meteorów zobaczymy.

Kluczem do projektu PAVO stało się pojawienie ekstremalnie czułych kamer przemysłowych. Wcześniej obserwacje meteorów możliwe były tylko ze wzmacniaczami obrazu a to bardzo droga technologia po za naszymi Polskimi możliwościami finansowymi.

Skok czułości możliwy był dzięki nowej technologii wykonywania elementów CCD w kamerach. Technologia ExView HAD polega na naniesieniu na matryce mikro soczewek (po jednej na każdy piksel), które dodatkowo skupiają światło na elementach światłoczułych. Dzięki tej technologi możliwe jest niemal dwukrotne zwiększenie czułości w stosunku do tradycyjnego CCD. Dodatkowo technologia jest na tyle tania, że kamery z CCD ExView HAD są nieznacznie droższe od zwykłych.

Dobierając kamerę do obserwacji meteorów interesuje nas przede wszystkim czułość oraz rozdzielczość. Kamera idealna dla naszych zastosowań powinna mieć czułość przynajmniej 0.001 lux przy F/1.2. oraz rozdzielczość >=480 linii.

Wszystko by było proste gdyby producenci i dystrybutorzy podawali czułość w jednym standardzie. Na poszukujących czułego sprzętu czyha wiele pułapek. Prawidłowo podana czułość powinna zawierać dwie informacje: przy jakim obiektywie dokonany został pomiar (np F/1.2), przy jakim minimalnym "oświetleniu" (tego w katalogach prawie nie sposób znaleźć!) oraz czy było włączone "AGC" i na ile procent (tego w ogóle nikt nie podaje). Jak widać przedzieranie się przez katalogi dystrybutorów to niemal szukanie po omacku. Trzeba mieć szczęście by trafić to czego się chce. Zakupy to loteria do tego stopnia, że ten sam model tylko z innej serii może mieć inną czułość.

Parametry mogą również wprowadzać w błąd w drugą stronę. Kamery które ostatnio kupujemy według producenta mają małą czułość tymczasem my je sprawdziliśmy wiemy, że są dla nas dobre. Jedynym sposobem by przekonać się jaką czułość ma dany egzemplarz to przetestowanie go. Niestety nie zawsze jest to możliwe.

Pierwsze cztery kamery, które kupiliśmy (w ciemno) na szczęście okazały się wyjątkowo dobre. Były to TAYAMA TC-3181-62B. TAYAMA to firma produkująca bardzo tani i kiepski sprzęt do telewizji przemysłowej ale ten model im bardzo dobrze wyszedł.

Następna seria zakupionych kamer pochodziła z MINTRON-a. Dawały bardzo ładny obraz. Później okazało się że powodem małych szumów była mała rozdzielczość. Szum był "rozmywany" przez elektronikę. Kolejnym kupowanym przez nas sprzętem był SIEMENS CCBB1320-MC.

Co kupić?

To pytanie zawsze tak na prawdę jest otwarte. Wciąż pojawiają się nowe kamery o odpowiednich parametrach a stare modele nie są dalej produkowane. Obecnie (2009 02 20) mogę polecić kamerę TAYAMA C3102-01A1. Jest ona tania, czuła i daje ostry obraz. Jej głównym mankamentem jest wiele pionowych pasków o różnej jasności. Nasze oprogramowanie pozwala jednak pozbyć się tego efektu.

Obiektywy

Znalezienie dobrego obiektywu dla kamery też nie jest proste. Większość obiektywów dla telewizji przemysłowej jest fatalnej jakości. Jest to znowu potrzeba rynku. Najlepiej sprzedają się najtańsze a nie najlepsze obiektywy. Mało komu zależy na znakomitej jakości. Byle by było coś widać.

Wykonaliśmy test 13 modeli obiektywów. Do testu wybraliśmy obiektywy o ogniskowych poniżej 12 mm i światłosiłach lepszych niż F/1.4. Wynik był jasny i niepodważalny. Obiektywy Ernitec pobyły wszystkie pod względem zasięgu i ostrości obrazu.

Do specjalnych obserwacji stosujemy obiektywy f=8mm F/1.2 Ernitec. Dają one fenomenalny ostry obraz z dużą ilością gwiazd nawet na miejskim niebie. Wykorzystywane są obecnie sporadycznie tylko przy dużych maksimach rojów, nie jako sprzęt do obserwacji w sieci PFN lecz do rejestrowania dużej ilości słabych meteorów.

W sieci PFN pracujemy prawie wyłącznie na obiektywach o ogniskowej f=4mm i F/1.2 wyprodukowanych przez Ernitec lub Computar. Z obuiektywami 8mm możemy rejestrować meteory do jasności 4mag, a dla 4mm do jasniości 2mag. zaletą obiektywów 4mm jest duże pole widzenia dlatego stanowią one trzon Polish Fireball Network.

Zakupione na począktu obiektywy EVETAR f=12mm F/1.4 wypadły tak tragicznie, że natychmiast przestaliśmy ich używać.

Obecnie co raz trudniej kupić wyżej wymienione obiektywy manualne stało-ogniskowe. Ich produkcja dawno została zakończona i jedynie nieliczni dystrybutorzy posiadają resztki magazynowe tych obiektywów. Sytuacja ta zmusiła nas do stosowania obiektywów z regulowaną ogniskową. Przetestowane zostały przez nas obiektywy Computar TG3Z2910FCS-IR f=2.9-8.2 mm F=1.0 oraz Spacecom 3-8mm F1.2. Możemy potwierdzić że oba dają ostry jasny obraz i nadają się do obserwacji meteorów. Niestety pierwszy z nich już przestał być produkowany.

Obudowy

We wstępnej fazie projektu PAVO oszczędzaliśmy na wszystkim i kamery wystawialiśmy na obserwacje bez obudów. Było to trochę stresujące bo nie można było zasnąć przez całą noc by niespodziewane opady deszczu nie zniszczyły sprzętu. To było sprzeczne z założeniem automatyczności i bezobsługowości obserwacji video. Sprzyjało to za to nocnej pracy bo coś przez te dziesiątki godzin trzeba było robić.

Obecne wszystkie kamery wyposażamy w obudowy. Obudowa powinna mieć dwie cech: być szczelna i nie ograniczać widoczności. O szczelność nie jest trudno. na ryku jest ogromna gama gotowych obudów do kamer telewizji przemysłowej. Gorzej jest z jakością szybek w tych obudowach. Najlepiej jest wymienić taką szybkę na filtr UV z dobrego szkła. Ostatnio jakość szybek w obudowach poprawiła się i już ich nie wymieniamy. Warto jednak przy zakupie wybrać obudowę o dużej szybie z przodu by przy szerokim polu widzenia obudowa nie weszła nam w pole widzenia.

Na początku stosowaliśmy głównie chińskie obudowy YAAN których cena pozostawia wszystkich konkurentów daleko w tyle. Zastosowany przez nas filtr idealnie pasował w okno obudowy. Oczywiscie taki filtr należy dokładnie przykleić by nie było przecieków do wnętrza obudowy.

Obudowa powinna być wyposażona w grzałkę. Ogrzewa ona przednią szybę zabezpieczając ją przed pokryciem rosą. Warto wybrać taką obudowę by grzałka była "na pokładzie" oszczędzi to nam trochę czasu który trzeba by poświęcić na zrobienie własnej.

Zrobioną przez nas grzałkę mocujemy do ścianki by nie latała nam bezwładnie przy noszeniu. Przykręcamy kamerę. Przepuszczamy kable przez przepust i podłączamy do gniazdek w kamerze. Po każdym majstrowaniu przy kamerach konieczne będzie wyregulowanie ostrości. Ostrość daje nam nie tylko ładniejsze obrazy ale zwiększa nam zasięg bo światło lepiej skupiane jest na kamerze. Ostrość regulujemy tak długo aż mamy pewność że widać najwięcej słabych gwiazd.

Przy skręcaniu należy pamiętać by nie dokręcać za mocno wszystkich śrubek. Gdy obudowa jest plastikowa łatwo ją zniszczyć czy ukręcić gwint.

Stanowisko jest gotowe do wystawienia na obserwacje. Co jakiś czas trzeba będzie jedynie wyczyścić przednią szybkę. Kamery nie należy kierować bezpośrednio w zenit bo po deszczu zrobi nam się na szybie jezioro. Obudowa powinna być choć lekko przechylona by umożliwić spływanie z szyby wody. Uwaga ta jest tylko na wszelki wypadek gdyż kamery pracujące w sieci PFN skierowane są zwykle jak najbliżej horyzontu. Pozwala to objąć polem widzenia większą część atmosfery a co za tym idzie zarejestrować więcej bardzo jasnych zjawisk.

Grzałki

Bez pogdrzewania optyki nie możliwe jest wykonywanie wielogodzinnych obserwacji. Szkło bardzo szybko sie wychladza co sprzyja powstawaniu rosy tam gdzie byśmy tego nie chcieli. Całe szczęście bardzo łatwo jest zabezpieczyć sie przed tym. Nie musimy sie obawiać o to że powietrze będzie lekko falować nad naszymi obiektywami. Przy rozdzielczosci kamer CCTV nawet tego nie zauważymy.

Do wykonania grzałki potrzebujemy dwa kawałki drutu, troche oporników i zasilacz. Przy dobieraniu oporników (rezystorów) należy kierować sie prawem Ohma czyli:

R=U/I

gdzie U - napię cie z zasilacza; I - prąd płynący w oporniku; R - Poszukiwana oporność (rezystancja). Przyda się jeszce jedna informacja: I*U daje nam moc jaka wydzieli sie na oporniku (rezystorze).

Powiedzmy, że mamy zasilacz 12V (Napięcie często stosowane przy zasilaniu kamer CCTV). Chcielibysmy by grzałka pobierała nie wiecej niż 200mA (0.2A). Zastosujemy 6 oporników połączonych równolegle, czyli przez kazdy opornik powinien płynąć prąd 33mA (0.033A). Wstawiamy to do wzoru na oporność: 12V/0.033A=364Ohmy. Na każdym oporniku wydzieli sie 12V*0.033A=0.4W. Musimy wiec w sklepie kupić oporniki ~360Ohm 0.5Watowe. Ważne jest by nie dać za małej dopuszczalnej mocy oporników bo mogą nam się spalić od wydzielanego ciepła.

Konstrukcja grzałki zależy od zastosowania. Jesli nie mamy obudowy to potrzebujemy ogrzać jednie obiektyw. Wtedy stosujemy grzałkę w kształcie drabinki.

Druciki oporników okręcamy wokół naszych drutów nośnych i lutujemy.

Grzałkę zabezpieczamy by z niczym się nie zwarła. Ciepło od oporników przeniknie przez materiał i ogrzeje obiektyw. Można przyszyć rzepa by łatwiej było montować grzałkę na obiektywach.

Jesli mamy obudowę ogrzewać musimy nie obiektyw tylko szybę przed nim. Teoretycznie można zrobić grzałkę taką samą i liczyć że podgrzewanie powietrze wewnątrz obudowy wystarczy. lepiej jest jednak zrobić grzałkę którą można umieścić bezpośrenio przy szybie.

Średnice okręgów z drutu dobieramy tak by nie przeszkadzała obiektywowi i mieściła sie do obudowy. Taką grzałkę rownież należy zabezpieczyć by z niczym sie nie zwarła.

Po zmontowaniu grzałki należy zprawdzić czy grzałka jako taka nie ma zwarcia bo stracimy zasilacz.

Do jednego zasilacza można podłączyc kilka urządzeń jeśli pozwala na to maksymalny prąd jaki możemy pobrać z zasilacza. Przy zasilaczu zamiast maksymalnego prądu może być podana maksymalna moc. Można to przeliczyc na maksymalny prąd: Imax=Napiecie/Moc. Powiedzmy ze mamy zasilacz o Imax=500mA. Nasza grzałka pobiera 200mA. Czyli spokojnie możemy podłączyc równolegle dwie grzałki. Będą one pobierały prąd 400mA z zasilacza. Jesli nasza kamera jest na 12V to grzałkę można podłączyć do jej zasilacza jesli ma wystarczający zapas mocy (maksymalnego prądu).

Grzałka nie musi pracować na stłym napięciu. Można zastosować tylko transformator który z 230V zrobi nam jakieś bezpieczne napięcie. Jest to troche tańsze rozwiązanie. My stosujemy zasilacze od kamer CCTV ktore sa tansze od sklepowych. Odrazu są w obudowach więc są wygodniejsze w użyciu.

Następnym krokiem przy konstruowaniu stanowiska do obserwacji video jest włożenie wszystkiego do szczelnej obudowy.

Złączki

Dział ten utworzony jest dla tych którzy nie posiadają wiedzy na temat elektronicznego i elektrycznego majsterkowania. Wyjaśnione zostaną nazwy oraz czczegóły konstrukcyjne niektórych podstawowych elementów.

Kabel video

Zalecam stosowanie kabla koncentrycznego 75 Ohm do połączenia kamery z odbiornikiem (Matroxem lub magnetowidem). Potocznie nazywa sie go kablem antenowym. Kupując należy zwócić uwagę na jakość kabla. Powinien mieć miedziany rdzeń i miedziany ekran z "plecionki". Niektórzy producenci aby obniżyć koszty stosują aluminiowa blaszke zamiast ekranu lub stalowy drut zamiast miedzianego rdzenia. Na rynku dostępne są również przewody do anten satelitarnych. Sa lepsze i droższe od zwykłych antenowych ale taka jakość nie jest nam potrzebna.

Wtyczka BNC

Powszechnie stosowanym sposobem podłączania sygnału wideo w telewizji przemysłowej jest BNC. Dzieki dodatkowemu zatrzaskowi zapewniają trwałość połączenia (choć jak każde połączenie stykowe z czasem utracą swoje właściwości i przestaną kontaktować). Gniazda BNC znajdują się przy każdej kamerze oraz przy kartach Matrox Meteor-II Standard. Dorabiając kabelki do kart typu MultiChanel rownież stosujemy BNC gdyż jest bardziej trwałe od zwykłych czyncz. Sposób montażu wtyczki BNC na kablu video przedstawiony jest poniżej. Zalecam zlutowanie srodkowego bolca wtyczki z rdzeniem kabla. zaodzczedzi to wielu nerwów w przyszłości.

Wtyczka czincz

W urządzeniach RTV powszechnie stosowane są wtyczki typu "czincz". Ich konstrukcja jest znacznie uproszczona w porownaniu do BNC. Jakość połączenia zależy od docisku jaki wywierają blaszki gniazda i wtyczki na siebie. Blaszki te dość szybko sie wyrabiają przy częstym łączeniu i rozłączaniu kabli.

Wtyczki czicz meskie posiadają bolec, natomiast żeńskie dziurke. Gniazda na obudowach mają postać żeńską, stąd czesto wtyczki żeńskie nazywane są gniazdami nakablowymi a nie wtyczkami. Ponieważ typowe kable podłączeniowe do magnetowidu zakończone są czinczami męskimi, radze zakończyć kable idące od kamer wtyczkami czincz żeńskimi aby nie potrzebne byly dodatkowe redukcje.

Montując wtyczkę na kablu rdzeń lutujemy do środkowej blaszki a ekran do długiej bocznej blaszki. Przed lutowaniem radze przłożyc kabel przez dziurę w plastikowej obudowie wtyczki.

Łączówka czincz - czincz

Czasem trzeba ze sobą połączyć dwa kable zakończone takimi samymi końcówkami czincz. Wówczas trzena zastosować łączówke. Najbardziej kompaktową formę ma łączówka dla dwóch wtyczek czincz męskich. składa się z dwóch gniazdek czincz zamkniętych w jedną obudowę. Gdy potrzeba połączyć dwa gniazda czincz jest trudniej. Jak dotad nie udalo mi się kupić męskiego odpowiednika łączówki z gniazdami. Do połączenia można zastosować kabelek zakończony z obu stron wtyczkami męskimi czincz.

Kabel Euro-czincz

Co raz częściej magbetowidy nie są wyposarzone w gniazda czincz a jedynym sposobem podania i pobrania sygnału video są tzw "Euro złącza" (wszedzie na świecie nazywane SCART). Nie warto samodzielnie robić kabelków zakończonych wtykiem Euro. za kilkanaście złotych można kupić gorowe kabelki z jednej strony zakończone wtykiem Euro a z drugiej czinczami.

Kabel do karty Matrox Meteor II Multi Chanel

Karty Matrox Meteor II Multi Chanel nie posiadają gniazda BNC do którego złatwością można przyłączyć sygnał video. Wejście uryte jest w dlugim 44 pinowym złączu na karcie. Aby dało się wykorzystać taką karte trzeba zrobić kabelek-redukcje zakończony gniazdem lub wtyczką BNC. Konstrukcja kabelka (sprzedawanego przez Matrox za 200zl) jest bardzo prosta. Sygnał video nalezy podać na pin 15 (bolec) a masę przyłączyć do pin 14. Kabelki należy odizolować od siebie tak by nie nastapiło przypadkowe zwarcie.

Na zdjęciach pokazany jest kabel zakończony wtyczką męską BNC. Lepiej jest stosować żeńską bo wtedy trzeba stosować mniej redukcji. Niestety cieżko dostać BNC żeńskie do montażu na tak grubym kablu. Aby z wtyczki męskiej zrobić gniazdo stosuję łączówkę BNC dla dwóch wtyczek męskich.

Przejśćówka BNC-czincz

Podłączenie katry Matrox z magnetowidem czy kamerą w każdej konfiguracji wymaga przejśćia ze złącz czincz na BNC. Do kupienia są dwa rodzaje przejściówek czincz żeński - BNC męski, oraz czincz męski i BNC żeński (gniazdo). Niestety narazie mam zdjęcuie tylko tego pierwszego.

Łączówka elektryczna (kostka)

Łączenie elektryki można zrobić po przez lutowanie wszystkich kabkli na stałe lub
za pomocą tzw kostki. Kostka daje możliwość dokonywania łatwych zmian w połączeniach w razie
wystąpienia jakis problemów lub gdy będzie konieczniość przebudowy.

Przejśćiówka C - CS

Niektóre obiektywy (szczególnie starszego typu) wymagają większej odległości obiektyw - kamera dla uzyskania ostrego obrazu. Takie obiektywy posiadają tzw montarz C. obiektywy o krótrzych dległościach obiektyw - kamera mosiadają montarz CS. Nowe kamery w zdecydowanej wiekszości mosiadają montaż CS a wiec aby podłączyć obiektywy C potrzebują dodatkowego pierścienia C-CS. Taki pierścień znajduje się przy każdej kamerze. Obiektywy Ernitec 4 i 8mm mają montaż CS wiec proszę nie przykrecać tego pierścienia gdyż nie jest on nam potrzebny.

Rejestracja

Gdy uporamy się z elektryką czas na obserwacje. Jeśli nie mamy komputerów z odpowiednimi kartami i oprogramowaniem by podłączyć wszystkie kamery, musimy zarejestrować obserwację przed jej analizą. Najlepsze do tego celu są zwyczajne magnetowidy (VHS). Lepszy jest magnetowid "6-cio głowicowy" gdyż wówczas nie ma zbyt dużych strat przy nagrywaniu i odtwarzaniu w systemie Long Play (LP). Gdy noce są krótkie nagrywać należy z normalną prędkość przesuwu taśmy (SP). Zaletą zapisu na magnetowidach jest zachowanie obrazu w takiej postaci w jakiej dostajemy do z kamery czyli w postaci sygnału analogowego. Zapis taki nie podlega kompresji i przy późniejszej analizie można go traktować niemal na równi z sygnałem z pracującej kamery.

Obecnie magnetowidów już się nie produkuje a pod koniec 2008 zakończono produkcję kastet VHS. Teraz jedynym sposobem rejestracji video stały się nośniki cyfrowe. Jeśli bardzo chcemy rejestrować sygnał video przed analizą obrazu należy wybrać taki sposób który zagwarantuje jak najmniejszą kompresję. Prawdopodobnie najlepszą jakość zapisu zaoferować nam mogą stacjonarne nagrywarki gdyż zapisują obraz na płytach DVD stosując kodek mpeg-2. Ze względu na zasadę działania oraz ogromną kompresję wszelkie kodeki mpg4 divx a szczególnie h264 nie nadają się do rejestracji meteorów.

Pierwsze kupione przez nas magnetowidy to LG LV2798. Następne zakupione magnetowidy to PHILIPS. Niestety mają one problem nawet z odtworzeniem przez siebie nagranych kaset. Do poprawnej pracy wymagają dobrych kaset.

Przez producentów magnetowidów zalecane jest stosowanie kaset nie dłuższych niż 180 minut. Jednak my z reguły stosujemy 240 minut. Przy systemie LP starczają na 8h noc. Z naszego doświadczenia najlepsze są kasety Panasonic, TDK. Znośne są EMTEC. Jak ognia unikać SONY. Oczywiście chodzi tu o najtańsze marketowe wersje. Uwaga! Kasety 300 min nie nadają się do niczego!

Wykonując obserwację należy zanotować datę, godzinę początku i końca obserwacji.

Największy problem z magnetowidami to ich skończona żywotność. Producenci nie dają im więcej jak kilka tysięcy godzin pracy. Przy naszych zastosowaniach starczy to jedynie na kilka lat.

Zarejestrowane obserwacje analizujemy tym samym oprogramowaniem co używalibyśmy przy bezpośrednim podłączeniu kamery do komputera. Oczywiście przeanalizowanie takiego zapisu trwa tyle co i sama obserwacja.

Komputer dla MetRec czyli problem z Matrox Meteor-II Standard i Multi Chanel

Rejestrowanie obserwacji video nie miało by sensu gdybyśmy nie mogli przeanalizować zapisów i dowiedzieć się jakie meteory pojawiły się n niebie. Do analizy najlepszy jest program MetRec napisany przez Sirko Molau. MetRec pracuje pod DOS oraz w DOS-ie Windows 95 i 98. Udało się uruchomić go również pod FreeDOS. Nie pracuje we wszelkich emulacjach i okienkach. MetRec musi całkiem opanować komputer by pracować.

Dla dobrej pracy w MetRec przy pełnej rozdzielczości przyda się komputer co najmniej z procesorem PIII 1GHz, choć w możliwe jest uruchomienie go nawet na Pentium 233Mhz. Dobrze jest jednak dołożyć dosłownie kilkanaście złotych i kupić szybszą maszynę.

Tajemnica możliwości MetRec tkwi w karcie Matrox Meteor-II. Program wykorzystuje możliwości jakie daje ta profesjonalna karta "przechwytywania obrazu video" (frame grabber). Jej największa wadą jest cena. Karta Matrox na rynku wtórnym to wydatek między 100 a 200 euro. cena w miarę upływu lat nie zmienia się.

Matrox Meteor-II produkowana była w wielu wersjach. Nas interesują tylko dwie Matrox Meteor-II Standard i Matrox Meteor-II Multi Chanel (MC). Wersja Standard posiada gniazdo BNC do którego łatwo jest podłączyć sygnał video. Do wersji MC nie ma takiego gniazda i trzeba dokupić odpowiedni kabelek (kilkaset złotych) albo dorobić samemu (kilka złotych). Potrzebne do tego będzie 44-pinowa wtyczka którą też nie łatwo jest dostać.

Karty Standard i MC rożnie się zachowują. Bez dodatkowego podmieniania plików w programie MetRec nie można uzyskać jasnego obrazu z na karcie MC. Karta Standard lepiej współpracuje z magnetowidami.

Różnice są większe. MC dobrze pracują w pełnej rozdzielczości w DOS-owej wersji MetRec, z kolei Jedynie karty Standard są dobrze obsługiwane przez MetRec pracujący pod XP (nie jest on jeszcze ukończony więc może się to zmienić).

Są trzy źródła kart Matrox Meteor-II:

1. Można zamówić w firmie CRI Jolanta jednak cena którą usłyszymy trochę podcięła nam skrzydła. Można też zamówić u jednego z zagranicznych dystrybutorów (cena będzie nie wiele niższa).
2. Można powalczyć o nie na ebay'u (na Allegro sie nie pojawiają)
3. Poprosić o punkt drugi Sirko Molau. Licytuje on wszystkie karty Matrox Meteor-II, sprawdza je i jeśli są dobre odsprzedaje je zainteresowanym.

Najlepszy jest sposób trzeci gdyż licytowanie się z Sirko nie ma sensu, tylko podbijemy niepotrzebnie cenę. Sirko skupuje karty dla dobra światowych obserwacji video. Odsprzedając je obserwatorom nic dodatkowego sobie nie dolicza.

Wszystkich zainteresowanych obserwacjami przed zamawianiem u Sirko prosimy o wcześniejszy kontakt z nami. Przesyłanie kilku kart jest tańsze od jednej sztuki. Często też jest tak że mamy kilka zapasowych "na stanie".

Komputer dla MetRec+ czyli pod Windows XP

MetRec+ jeszcze nie doczekał się ostatecznej w pełni działającej wersji. Ze względu na nie co obciążającego procesor Windows XP i jego procesy działające w tle, komputer musi być znacznie mocniejszy niż dla MetRec pracującego pod DOS. Doświadczenia prowadziłem do tej pory na Celeronie 2.66GHz i MetRec+ pracując w pełnej rozdzielczości obciążał system w 75%. Myślę że dolna granica dla procesora leży w pobliżu wymagań jakie stawia UFOCapture czyli 2.4GHz. Poniżej tej wartości możliwe że MetRec będzie gubił bardzo wiele klatek a co za tym idzie dane będą wyglądały gorzej a szansa na detekcję będzie mniejsza.

MetRec+ wciąż potrzebuje karty Matrox Meteor-II do pracy.

MetRec+ jak do tej pory dobrze współpracuje z kartami Matrox Meteor-II Standard pozwalając na obserwację w pełnej rozdzielczości.

Przy komputerach z procesorami wielordzeniowymi możliwe jest zainstalowanie dwóch kart Matrox i wykorzystanie jednego komputera do analizowania danych z dwóch kamer.

Komputer dla UFOCapture

Zestaw pracujący z UFOCapture jest najprostrzy do złożenia. Jeśli chcemy pracować z jedną kamerą potrzebować będziemy komputer z procesorem taktowanym na co najmniej 2.4GHz, najlepiej P4 bo jest nie co wydajniejszy od Celerona. Minimum pamięci to 256MB. Dobrze jest zakupić dysk o pojemności co najmniej 80GB gdyż UFO rejestrując obserwacje zapisuje bardzo duże pliki. UFOCapture pracuje pod Windows XP i Vista.

UFOCapture pobiera obraz przez DirectX. Tak więc właściwie ze wszystkiego co jest źródłem sygnały video i posiada zainstalowane sterowniki powinno dać się uruchomić i analizować w UFOCapture. W naszych obserwacjach najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie karty TV lub karty pozwalającej jedynie na przechwytywanie obrazu. Od jej jakości zależy jak dobry obraz zostanie zarejestrowany.

Używaliśmy wiele kart i ze wszystkimi wyniki były podobne. Kartę można kupić nową lub nie co taniej używaną. Najtańsze używane widziałem po kilkadziesiąt złotych.

Możliwe jest analizowanie danych z kilku kamer na tym samym komputerze. Każda z kamer potrzebuje własnej karty TV przechwytującej obraz. Udane próby uruchomienia dwóch UFOCapture przeprowadziliśmy na komputerze jedno rdzeniowym z procesorem P4 3.4GHz. Prawdopodobnie przy dwu rdzeniowym wymagania co do taktowania zegara będą mniejsze. Nie wiem jak wiele kamer można równocześnie podłączyć do jednego komputera. Chyba jedynym ograniczeniem jest przepustowość magistrali danych na płycie głównej.

MetRec

Program MetRec stworzony został przez Sirko Molau. Program pozwala na rejestrowanie meteorów przy pomocy zwykłej kamery cctv z najlepszą możliwą jakością dzięki zastosowaniu profesjonalnej karty Matrox Meteor-II. Program pracuje w środowisku DOS lub Windows XP. Program można pobrać z www.metrec.org.

Szczegółowy opis jak się przygotować oraz prowadzić obserwacje z Metrecem znajduje się w manualu Metrec - instrukcja obsługi. Najnowsza wersja stabilna tego oprogramowania to 5.1, charakteryzuje się ona m. in. takimi nowinkami jak użycie kilku obrazów referencyjnych do kalkulacjiiatki współrzędnych, zapisywanie pozycji gwiazd - możliwość późniejszej optymalizacji siatki, opcjonalne, automatyczne wykonywanie obrazków tła, stała korekta zegara programu do czasu systemowego, określanie teff z lm wykrytych gwiazd, ustawienie progów prędkości minimalnej i maksymalnej zjawiska, uproszczone przesyłanie danych do IMO, wysyłanie danych na serwer IMO w czasie rzeczywistym.

Obserwatorzy korzystający ze starszych wersji powinni jak najszybciej przesiąść się na bieżącą.

Starsze zasoby.
Metrec mimo ciągłego rozwoju nie zmienia swojej filozofii i zasad działania, więc informacje dotyczące poprzednich wersji wciąż są w dużej mierze aktualne.

Przykładowe pliki konfiguracyjne MetRec dla "full frame".

live.cfg (2004 06 28)
tape.cfg (2004 06 28)

Polska wersja językowa pliku cfg: metrecpl.cfg (2004 06 29)

Prosty program Data Master do przeglądania i edytowania dbf: DM.EXE

Program MetRec 3.6 (10 MB)

Program MetRec 4.0 (10 MB)

Program MetRec 4.1 (10 MB)

plik dla wersji MC ccirrgb.dcf

stary manual do wersji 2.x
Praca z MetRec ver 2.2 (pdf) (2005 03 10)

stary manual do wersji 4.x
Manual MetRec 4.0 (pdf) (2006 10 03)

UFOCapture, UFOAnalyzer i UFOOrbit

pakiet programów UFO stworzony został przez SonotaCo na potrzeby japońskiej sieci bolidowej SonotaCo network. Pracuje w środowisku Windows XP i Vista. Jest w pełni okienkowy. Wszystko obsługiwane jest za pomocą myszki.

Programy są do pobrania ze strony SonotaCo .

Pakiet UFO składa się 3 programów. UFOCapture wykrywa meteory na obrazkach i zapisuje je na dysk. UFOAnalyzer jak nazwa wskazuje analizuje zebrany materiał. Wyznacza między innymi pozycję i jasność meteora. Ostatnim jest UFOOrbit który oblicza orbity meteorów na podstawie danych z wielu stacji. W PFN mamy własne oprogramowanie które liczy orbity.

Jak obserwować video w sieci PFN

Kierunek i zamocowanie kamery

Od listopada 2003 obserwacje PAVO wykonywane są z wielu miejsc na terenie Polski w ramach Polish Firebal Network (PFN). Kierunki w które skierowane są kamery zostały tak policzone by istniała szansa że meteor zarejestrowany np w stacji w stacji Złotokłosie miał szanse złapać się również w Ostrowiku. By tak się stało kamery obserwują ten sam fragment atmosfery. Jeśli chcesz by twoje meteory zostały zaobserwowane również przez inne stacje PFN skontaktuj się z nami a dobierzemy optymalny kierunek w którym skierowana powinna być twoja kamera.

Podczas obserwacji nie ruszamy kamerą. Każda zmiana pola wymaga ponownego wskazania programowi na co patrzy. Podczas obserwacji jest to mniej kłopotliwe niż w czasie gdy my analizujemy dostarczane przez was dane. Opracowaliśmy programy umożliwiające uzyskiwanie niezwykle dobrej jakości astrometrii jednak warunkiem powodzenia metody jest sztywne zamocowanie kamery. Kamera nie może po woli opadać albo wręcz kręcić na wietrze. Dzięki naszym technikom analizy danych jesteśmy w stanie wychwycić zmianę kierunku patrzenia kamery na poziomie ułamków stopnia. Nie oszczędzajcie sił przykręcając śruby mocowania kamer.

Czas

Identyfikację tego samego meteora w różnych stacjach można dokonać przede wszystkim na podstawie czasu - w obu stacjach powinien pojawić się w tym samym momencie, dlatego tak ważne jest by używać dobrze ustawionych zegarków przy zapisywaniu informacji o obserwacjach. Czas w komputerze powinien być bardzo dokładnie ustawiony, a najlepiej regularnie synchronizowany z zegarem z odbiornikiem DCF lub przez internet.

Jeżeli rejestrujemy obserwacje na kasecie video lub jakimś rejestratorem to należy zanotować bardzo dokładnie moment rozpoczęcia i zakończenia nagrania. Czas początku nagrania jest czasem odniesienia dla wszystkich zarejestrowanych zjawisk gdy postanowisz przeanalizować dane.

W obserwacjach astronomicznych wszystkie momenty czasowe podajemy w czasie uniwersalnym (UT). Również przy obserwacjach meteorów obowiązuje taka zasada. Warto o tym pamiętać bo otrzymane wyniki będą błędne lub wręcz nienaprawialne przez co bezwartościowe.

Trzeba bacznie zwracać uwagę na momenty gdy zmienia się czas z zimowego na letni i odwrotnie. Bardzo często wówczas powstają błędy w rejestrowanym czasie zjawisk. System zwykle sam poprawia czas nie informując nas o tym. Dbajmy o poprawność czasu bo usuwanie tego błędu z danych jest dość kłopotliwa.

Uwaga na Słońce

Bezpośrednie światło słoneczne (skierowanie kamery na Słońce) może uszkodzić kamerę, ale jak dotąd nie zaobserwowaliśmy żadnego wpływu Słońca na kamery mimo że niektóre wystawione są na jego promienie od lat. Jeśli obiektyw nie ma automatycznej przysłony, która osłoniła by je przed ostrym światłem w dzień można skonstruować małe urządzenie które w dzień będzie zakrywać kamerę. Konstrukcji tak zwanych "zamykaczy" jest wiele. Jeśli chcesz wyposażyć swoją kamerę w taki zamykacz skontaktuj się z nami. Najprostszym sposobem osłaniania przed słońcem jest przykrywanie czymś kamer na dzień. Jednak jeśli będzie to związane z dotykaniem ich, może się okazać że zakładając bądź zdejmując jakąś "czapkę" poruszymy kamerą i zostanie ona skierowana minimalnie gdzie indziej.

Czystość

Należy dbać o to by szyba obudowy była czysta. Ilość brudu jaki spada wraz z deszczem oraz pyły jaki unosi się w powietrzu i osiada na kamerze jest ogromna. Kamera pozostawiona sama sobie na dłuższy czas potrafi pokryć się tak grubą warstwą brudu że gwiazdy i meteory przestaną być widoczne.

Jeśli zobaczysz że niebo jest czyste i rozgwieżdżone tymczasem kamera widzi tylko ciemność lub obraz jest nie wyraźny/nie ostry to najprawdopodobniej szyba jest brudna.

Jak często obserwować i sprawdzać co się złapało

Kamery pracują automatycznie. Nic nie stoi na przeszkodzie by uruchamiać je codziennie. Nawet jak widzisz że pogoda jest beznadziejna, nigdy nie ma się pewności że za kilka godzin pojawi się spora dziura w chmurach a w niej długo wyczekiwany superbolid. Może się wręcz okazać, że mimo zachmurzenia zarejestrowane jedynie pojaśnienia nieba jest bezcenną informacją przy analizowaniu danych.

Jak najszybciej przeglądaj co zarejestrowały kamery w czasie poprzedniej lub poprzednich nocy. Może się okazać że zarejestrowane zostało jakieś ciekawe zjawisko. Daje to szansę na szybką reakcję innych obserwatorów, sprawdzenie czy o tej samej godzinie nie mają tego samego zjawiska u siebie. Dzięki temu może okazać się nawet że mamy do czynienia ze zjawiskiem dającym spadek meteorytu.

Meteory to loteria. Nigdy nie wiadomo kiedy pojawi się superbolid.

Przesyłanie danych

W sieci PFN pracuje obecnie kilkadziesiąt kamer video. Od zaangażowania obserwatorów zależy ile obserwacji wykonają ich kamery. Jednak obserwacje to dopiero początek pracy nad zjawiskami które przemknęły po naszym niebie.

Oczyszczanie danych

Oprogramowanie prawidłowo wyregulowane powinno oprócz meteorów zarejestrować również od kilku do kilkudziesięciu tak zwanych fałszywych detekcji. Detekcje takie powstają gdy program uznaje specyficznie układający się szum za potencjalny meteor. Występowanie takich fałszywek oznacza że mocno wyżyłowaliśmy parametry i żaden meteor, nawet słaby nam nie umknie.

Fałszywe detekcje muszą zostać usunięte przez obserwatora. W przypadku pracy z MetRec służy do tego program PostProc. Dla UFO usunięcia można dokonać już w UFOCaptute lub dopiero w UFOAnalyzerze.

Usunięcie "śmieci" nie tylko czyści nasze dane z nieprawdziwych meteorów ale również zmniejsza przestrzeń dyskową jaką zajmują obserwacje z danej nocy.

Wstępna analiza danych z UFOCapture

Praca z UFOCapture jest prostsza niż MetRec, jednak UFOCapture jedynie wykrywa meteory. Obserwatorzy korzystający z pakietu UFO po obserwacji muszą samodzielnie przeanalizować dane programem UFOAnalyzer. Nie jest to proste zadanie i wymaga staranności. Dzięki UFOAnalyzerowi poznajemy współrzędne oraz jasność zjawiska na każdej klatce na której wystąpił. MetRec robi to sam podczas obserwacji.

Przygotowanie danych do przesłania

Dane rejestrowane przez MetRec wysyłane powinny być tak jak są. Nie wymagają dodatkowego obrabiania. Można je co najwyżej spakować. Lepiej nie pakować wszystkich danych w jeden plik gdyż w razie problemów z odczytaniem płyty bądź błędem przy przesyłaniu przez internet wszystkie dane stają się nieczytelne.

Jeśli obserwacje prowadziliśmy UFOCapture, konieczna jest obróbka ich przygotowanym przez nas zestawem oprogramowania, dzięki któremu zmniejszy się ich objętość lecz żadne cenne informacje nie zostaną utracone.

Jeśli danych jest nie wiele można je spakować i przesłać przez internet. Mamy serwer do którego dostęp mają uczestnicy projektu PFN. Jest tam wiele miejsca na wasze obserwacje.

Jeśli dane zajmują wiele GB przesyłanie ich polskimi łączami internetowymi będzie zbyt czasochłonne i bardziej racjonalne jest nagranie ich na płyty DVD i wysyłanie pocztą.

Wysyłanie danych i kopie zapasowe

Rejestrowane przez was dane powinny znajdować się w możliwie wielu niezależnych miejscach by w razie jak coś się stanie jednemu twardemu dyskowi bądź płycie CD/DVD dane były również w innym miejscu.

Kopia wszystkich danych zgromadzonych przez daną stację powinna znajdować się u obserwatora na niezależnym dysku bądź płytach CD/DVD.

Dane przesyłane do mnie przez internet trafiają na serwer. Jeśli przesyłacie pocztą to trafiają do mnie jako płyty. W ten sposób powstaje druga kopia zapasowa.

Następnie wszystkie dane są zgrywane na jeden komputer gdzie następuje ich analiza naszym oprogramowaniem (trzecia kopia zapasowa). Obrobione dane wraz z wynikami są kopiowane na bliźniaczy dysk. (czwarta kopia zapasowa). Często ostateczne wyniki dodatkowo nagrywam na płytach DVD (piąta kopia zapasowa).

Tak więc finalnie wasze dane są bardzo dobrze zabezpieczone. Niestety z doświadczenia wiem że najsłabszym ogniwem w całym procesie pozyskiwania danych do analizy jest wysłanie ich przez obserwatora. Niestety, często zdarza się że dane nagrywane są na kiepskich płytach które okazują się u mnie nieczytelne lub ledwo czytelne. Zdarza się że przesyłane pocztą płyty ulegają połamaniu. Wkładajcie je w pudełka lub okładajcie choć w grubą tekturę.

Czasami jakaś płyta zawieruszy się u nas (jest ich bardzo wiele, wszystko jest możliwe) wtedy konieczne jest ponowne wysłanie niektórych danych. Po to konieczna jest kopia zapasowa u obserwatora.

Bądźmy poważni

Często nie można doprosić się by obserwator wysłał dane i umożliwił ich dalszą analizę. W pełni rozumiemy, że obserwacje w ramach PFN to przede wszystkim hobby, jednak udział w projekcie powinien trochę zobowiązywać. Zaleganie z przesyłaniem starych danych opóźnia uzyskanie wyników przez cały projekt.

Miejsce obserwacji

Niestety obserwacje fotograficzne meteorów, są bardziej wrażliwe niż wideo na zanieczyszczenie światłem, dlatego też wymagają w miarę ciemnego nieba. W zasadzie można przeprowadzać obserwacje foto z miasta, jednak będzie to wymagało zmniejszenia czułości aparatu i przymknięcia przesłony obiektywu. Takie ograniczenia spowodują niestety spadek ilości rejestrowanych zjawisk. Nie martw się jednak, jasne zjawiska bolidowe, czyli takie które głównie nas interesują, można rejestrować także z zaświetlonych miast.

Najlepszym miejscem do przeprowadzania tego rodzaju obserwacji, są małe miejscowości, wioski z dala od dużych metropolii. Jasność nieba ma ogromny wpływ na dobranie parametrów ekspozycji, a co za tym idzie szanse na „złapanie” zjawiska meteorowego. Im większa czułość aparatu i im jaśniejszy obiektyw (przysłona), tym większe ilości rejestrowanych meteorów. Parametry te także mają wpływ na czas ekspozycji, co przekłada się bezpośrednio na ilość zdjęć do przejrzenia z nocy.

Pamiętajmy także ze jedna lampa w kierunku patrzenia obiektywu, również może prześwietlić całkowicie ekspozycje, dlatego też jeśli mamy taką możliwość, gaśmy wszelkie oświetlenie na zewnątrz. Pośrednim ratunkiem na zaświetlenie, może być umieszczenie aparatu na dachu domu lub na wyższych piętrach nad świecącymi latarniami.

Sprzęt

W zasadzie praktycznie wszystkie lustrzanki cyfrowe możemy używać do fotografii meteorów, ponieważ posiadają odpowiednio wysoką czułość (ISO) oraz czasy B. Niestety większość obecnie dostępnych kompaktowych aparatów (tzw. „małpki”) ze względu na z reguły brak dłuższych czasów naświetlania jak i wysoki szumy nawet na niskim ISO nie nadają się do „łapania” meteorów.

Obiektywy

Prócz body aparatu kluczowym elementem zestawu do fotografii meteorów jest obiektyw. Możemy rozróżnić ich kilka typów .

Pierwsze z nich są to obiektywy typu rybie oka. Obejmują swoim zasięgiem całe niebo. Świetnie nadają się do patrolu bolidowego gdzie skuteczność uzależniona jest od wielkości fotografowanego pola. Nadają się one na stacje fotograficzne w mieście gdzie zmuszeni przymknąć obiektyw( ze względu na zaświetlenie) będziemy łapać tylko bolidy, które na obiektywach fish-eye mają największą szanse na rejestracje ( ze względu na olbrzymie pola) Obiektywy te kierujemy zawsze jak najdokładniej w zenit.

Kolejnymi obiektywami są tzw kitowe standardowo dołączane do body. Na najniższej ogniskowej nadają się nawet dobrze do prowadzenia patrolu bolidowego. Przeważnie od nich obserwatorzy rozpoczynają przygodę z fotografią meteorową. Zapewniają także ze względu na stosunkowo małe pola dobrą precyzje w wyznaczaniu pozycji meteoru, bolidu.

Ostatnia grupą są obiektywy jasne , lecz przeważnie o mniejszych polach. Nadają się one podczas wysokiej aktywności roju gdzie szanse na zarejestrowania zjawiska są duże. Duża światłosiła gwarantuje rejestracje nawet najsłabszych zjawisk, dłuższa ogniskowa natomiast zapewnia doskonałe współrzędne meteoru. Używać można je ze względu na dużą "jasność" tylko pod ciemnym niebem.

Akcesoria

Prócz sprzętu foto potrzebne są nam także różnego rodzaju akcesoria, niektóre niezbędne niektóre przydatne.

• Wężyk spustowy- pozwala nam trwałą blokade spustu migawki co za tym idzie wykonywania zdjęć seryjnych a także na czasie B dłuższych wielominutowych ekspozycji. Warto go mieć, choć kawałek drutu włożonego ( z wyobraźnią !) w gniazdo wyzwalacza spełnia tą samą funkcje.
• Karta pamięci – rzecz koniecznie potrzebna , w zależności od pojemności karty uzależniona jest długość naszej obserwacji oraz rozdzielczości z jaką będziemy zapisywać zdjęcia.
• Statyw – przydatny, ułatwia ustawienie odpowiedniego pola widzenia aparatu. W przypadku obiektywów fish-eye niekonieczny. Sprzęt na statywie później rosieje.
• Zasilacz sieciowy – przydatny zwłaszcza w miejscach gdzie mamy możliwość podłączenia naszego aparatu do sieci. Mając odpowiednio pojemną kartę możemy z jego użyciem przeprowadzać obserwacje nawet w najdłuższe zimowe noce nie martwiąc się o baterie. W przypadku przeprowadzania obserwacji w miejscach bez dostępu do prądu możemy zaopatrzyć się w gripa lub dodatkowe komplety baterii.
• Ogrzewacz- przydatny zwłaszcza w letnie noce zapobiegający rosieniu obiektywu. W zimowe noce przy ujemnych temperaturach zapobiega zamarznięciu i popękaniu ekraników LCD w aparacie.

Przeprowadzanie obserwacji

Pierwszą rzeczą, którą robimy to synchronizacja aparatu z dokładnym czasem (internetowe serwery, DCF). Kolejno ustawiamy nasze body w tryb manualny, tryb zdjęć seryjnych. Dalsze parametry ekspozycji są uwarunkowane miejscem, z którego będziemy fotografować meteory. Jeśli mamy ciemne niebo z dala od miejskich świateł ustawiamy maksymalne parametry naszego zestawu tak, aby zwiększyć szanse na zarejestrowanie zjawisk meteorowych.

W większości lustrzanek będzie to ISO 1600, oraz przesłona obiektywu ustawiona na najniższą wartość (przeważnie 2.8, 3.5) W przypadku użytkowanie obiektywu gorszej kasy można lekko przymknąć obiektyw powodując lepsze ostrzenie, które ma duży wpływ na zdolność „złapania” meteoru.

Jeśli będziemy fotografować z miasta to metodą prób i błędów ustawiamy odpowiednio przysłonę oraz czułość (ISO) tak, aby ekspozycja nie była prześwietlona. Oczywiście w naszym obiektywie ustawiamy ostrość na nieskończoność.

W większość lustrzanek maksymalny czas ekspozycji w trybie zdjęć seryjnych to 30 sekund i analogicznie w przypadku obserwacji z zaświetlonego obszaru dostosowujemy czas do warunków. Oczywiście wcześniej mamy naładowane baterie, (jeśli nie mamy zasilacza sieciowego) oraz sformatowaną kartę pamięci.

Z tak przygotowanym zestawem możemy wyjść na obserwacje. Najwygodniejszym rozwiązaniem jest ustawienie naszego aparatu na statywie. Podłączamy jeśli mamy zasilacz sieciowy , oraz wężyk.

Obserwacje na maksymalnych parametrach ( przeważnie ISO 1600 2.8 30s ) możemy zacząć już 2 godzinach po zachodzie słońca. Z mniejszymi parametrami odpowiednio wcześniej.

Przypadku prowadzenia patrolu bolidowego pole widzenia sprzętu ustawiamy w kierunku największego obszaru Polski (tj. jeśli mieszkamy nad morzem kierujemy aparat na Pd , jeśli w górach to na pn) pozwoli to na zarejestrowanie zjawiska bazowego czyli takiego które „złapie” jeszcze inna stacja PFN.

W przypadku posiadania obiektywu typu „fish eye” zawsze kierujemy go jak najdokładniej w zenit poziomując aparat (ze względu na metody obliczeń, przyjmujące środek fotografii za zenit)

Mając wszystko przygotowane blokujemy spust w wężyku i aparat zaczyna sam wykonywać ekspozycje o wcześniejszym ustawionym czasie. Fotografować tak możemy całą noc ograniczeni jedynie pojemnością karty oraz w przypadku braku zasilacza sieciowego pojemnością baterii.

Standardowe oryginalne baterie Nikon/Canon 1100mAh wystarczają na 2,5 godziny obserwacji w trybie 30 s zdjęć seryjnych. Zamienniki „no name” 2800 mAh -3,5 godz , 4400 mAh - 4,5 h Dlatego też najlepiej zaopatrzyć się w zasilacz, gripa lub dodatkowe baterie.

Weryfikacja zjawisk

Początkujący fotograf meteorów na początku powinien obserwować niebo wraz ze swoim sprzętem. Zapisujemy czasy przelotów meteorów a także innych obiektów przelatujących przez pole widzenia aparatu. Pozwoli to na zdobycie orientacyjnego obycia jak wygląda na zdjęciu ślad po przelatującym meteorze, samolocie, satelicie czy innych tego typu obiektach.

Zjawisko na jednej, czy więcej ekspozycjach ?

Pierwsza rzeczą, która sprawdzamy przeglądając zdjęcia z nocy, to czy nasze zjawisko nie zostało zarejestrowana na następnej lub/i poprzedniej klatce. Jeśli dalsza części śladu zjawiska znajduje się na klatce przed lub po to zasadzie dyskwalifikuje go to na meteora. Meteor to zjawisko krótkotrwałe, dlatego szansa, że zarejestruje się na dwóch następujących po sobie ekspozycjach jest bardzo znikoma. (choć teoretycznie możliwa –zdarzyła się autorowi)

Niestety największe problemy stwarzają nam rozbłyski satelitów, które rozpoczynają się i gasną jeszcze w trakcie tej samej ekspozycji ( głównie satelity Irydium ale nie tylko). Z pomocą przychodzą nam strony : Heavens-Above na których możemy sprawdzić dla danej lokalizacji przeloty satelitów. Nie można jednak na tym polegać w stu procentach , widziałem już wielokrotnie rozbłyski satelitów których wogóle nie powinno być według tych stron (być może satelity szpiegowskie, duże kosmiczne śmieci (?)

Symetryczność zjawiska:

Kolejną pomocną rzeczą, którą oceniamy to symetryczność zjawiska. Przeważnie rozbłyski satelitów (Irydium, ale nie tylko) są symetryczne tj. jednostajnie jaśnieją, aby później jednostajnie przygasnąć. Meteory bolidy są zjawiskami, które mają przeważnie dość poszarpaną krzywa jasności tj. podczas przelotu „chaotycznie” rozbłyskują przygasają. Spowodowane jest to tym, iż meteoroid wpadający do atmosfery ulega rozpadom, fragmentacją, czego efekt widzimy w postaci rozbłysków. Należy jednak pamiętać ze zdarzają się przypadki symetrycznych bolidów ( wywołane przeważnie przez kamienne meteoroidy)

Bolidy- które można poznać po rozbłyskach:

Symetryczne rozbłyski satelitów

Kolor zjawiska:

Meteory a zwłaszcza bolidy mogą być zjawiskami dość barwnymi w odróżnieniu do satelitów które są białe (ewentualnie niebieskie w zenicie). Jeśli na swoich ekspozycjach odnajdziesz barwne zjawiska jak te poniżej to możesz być niemal pewien ze „złapałeś” meteora.

Obserwacje z shutterem.

Najpewniejszym sposobem na odróżnianie zjawisk meteorowych od innych obiektów jest zamontowanie tuż nad obiektywem obracającego się śmigła tzw. shuttera. Pozwala on nie tylko na weryfikacje meteorów ale także, znając częstotliwość obrotów na ustalenie prędkości kątowej zjawiska. Przelatujący meteor zostaje poprzecinany przez obracające się kilkanaście razy na sekundę śmigło, powodując ze części zjawiska są niewidoczne w wyniku zakrycia przez łopaty.

W przypadku wolniejszych samolotów, satelitów przesunięcie obiektu w trakcie zakrycia przez śmigło jest tak niewielka, że nie sposób dostrzec przecięcia na śladzie powodując iż rejestruje się tylko ciągła linia.

Zasięg meteorowy

Bardzo często obserwatorzy zaczynający fotografować meteory piszą ze przed ich obiektywem przeleciał meteor a na fotografii go nie ma. Dlaczego ? Odpowiedz jest prosta : był po prostu zbyt słaby . Meteory są zjawiskami bardzo szybkimi i krótkotrwałymi stąd aby je zarejestrować muszą być dość jasne. Wszystko oczywiście zależy od ustawień czułości aparatu (ISO) oraz ustawionej przysłony. Warto także wiedzieć ze ogromny wpływ na zarejestrowanie danego meteoru ma jego prędkość, im wolniejszy tym słabszego możemy zarejestrować i analogicznie dla szybkich zjawisk. Pośrednio na zdolność „złapania” meteoru ma także występowanie śladu po przelocie, który utrzymując się kilka sekund powoduje ze mamy większą szanse ujrzenia naszego zjawiska na fotografii.

Poniżej orientacyjne zasięgi minimalnej jasności którą musi posiadać meteor aby zarejestrował się na fotografii.

	1.4	1.8	2.5	2.8	3.5	4.0	5.6
200	1,5	0,8	-0,5	-0,8	- 2,5	- 3,5	- 5
400	2,3	1,6	0,3	-0,2	- 2,0	- 2,8	-4
800	3,0	2,3	0,9	0,7	- 1,5	-2,0	-3
1250	3,3	3,0	1,3	1,0	- 0,3	-1,8	--
1600	3,5	3,3	1,5	1,3	- 0,5	--	--
3200	4,3	3,8	2,4	2,2	0,5	--	--
6400	5,5	4,6	4.0	2.8	1,5	--	--

	1.4	1.8	2.5	2.8	3.5	4.0	5.6
200	- 0,3	-0,9	- 2,2	-2,4	-4,0	-5,0	-6,0
400	0,5	0,0	- 1,3	-1,5	-3,5	-4,0	-5,0
800	1,2	0,7	- 0,7	-1,0	-3,0	-3,5	-4,0
1250	1,7	1,2	- 0,2	-0,7	-2,7	-3,0	-
1600	2,0	1,5	0,0	-0,5	-2,5	-	-
3200	2,7	2,2	0,8	0,6	-1,5	-	-
6400	3,5	3,3	2,0	1,5	0,0	-	-

	1.4	1.8	2,5	2.8	3.5	4.0	5.6
200	-0,9	-1,5	-2,8	-3,0	-5,0	-6,0	-7,0
400	-0,2	-0,7	-2,0	-2,3	-4,5	-5,5	-6,5
800	0,6	0,0	-1,3	-1,5	-4	-5,0	-6,0
1250	1,0	0,5	-0,8	-0,9	-3,7	-4,0	-
1600	1,4	0,8	-0,5	-0,7	-3,5	-	-
3200	2,1	1,6	0,2	0,0	-3,0	-	-
6400	3,0	2,5	1,0	0,6	-2	-	-

Jeśli przed obiektywem przeleciał dość jasny meteor a na zdjęciu go nie mamy prawdopodobnie przeleciał pomiędzy ekspozycjami (w czasie zapisu danych na karte). Możliwe to w zwłaszcza w niższych modelach lustrzanek (np. Canon 300 D) gdzie czas zapisu przy dużej rozdzielczosci trwa nawet kilka sekund.

Aparaty

Lustrzanki cyfrowe
Canon 300D Ilość - 2 szt Aparaty Canon 300D zakupiono pod koniec lutego 2005 roku dzieki wsparciu firmy Siemens Building Technologies. Do obu Canonow zalozono karty pamieci flash o pojemności 1024MB. Aparat posiada matrycę 6,3 MPix pozwalajaca na uzyskiwanie obrazow o rozdzielczosciach 3072x2048 pikseli. Osiagalne czulosci to 100 - 1600ISO, i co bardzo wazne aparat posiada czas B Zastosowanie: W niedalekiej przyszłości jeden z aparatów zostanie zainstalowany w automatycznej stacji bolidowej w Starym Błonowie, drugi w przerobionym Phaethonie pozostanie w Ostrowiku.
Lustrzanki automatyczne małoobrazkowe
Canon T50 Ilość - 5 szt Pierwsza z canonowskich lustrzanek serii T, produkowana w latach 80-tych. W pełni automatyczna, przystosowana do współpracy z obiektywami systemu FD. W drugiej polowie 2003 roku, z grantu Komitetu Badań Naukowych zakupiliśmy 5 takich lustrzanek wraz z obiektywami 1.4/50 i 1.8/50. Przez kilka miesięcy pracowały w shutterze konstrukcji P. Kędzierskiego, w lutym zostały zdemontowane i przystosowane do automatyzacji. Czas B w aparacie który pozwala wykonywać ekspozycje 2s uzyskano drogą okrężną - otóż wystarczy odciąć zasilanie aparatu w chwili gdy taka ekspozycja ma miejsce. Migawka pozostaje otwarta do chwili przywrócenia napięcia (więcej o sposobach sterowania Canonami na podstronie o shutterze Phaethon). Podstawowe dane: - migawka: elektromagnetyczna o przebiegu pionowym, sterowana elektronicznie - czasy otwarcia migawki: 1/1000s - 2s - zasilanie: 3V (2 baterie R6) - przewijanie filmu do następnej klatki: elektryczne (0.7s) - wymiary: 150 x 87 x 48 mm - masa bez obiektywu: 490g Zastosowanie: shutter Phaethon
Lustrzanki mechaniczne małoobrazkowe
Praktica L Ilość - 2 szt Bardzo solidna NRD-owska konstrukcja. Porządnie wykonana mechanika wytrzyma każde warunki. Migawka lamelkowa tego aparatu posiada czasy otwarcia 1/1000s - 1s +B. Wersja L jest uproszczoną wersja aparatu Praktica, na szczęście oszczedności nie dotknęły zasadniczych elementów konstrukcji (zrezygnowano m.in. z samowyzwalacza) Zastosowanie: prawdopodobnie shutter Sekhmet
Praktica L2 Ilość - 1 szt Wszelkie uwagi jak wyżej. Z astrofotograficznego punktu widzenia modele L i L2 nie różnią się niczym Zastosowanie: shutter Apollo
Zenit 11 Ilość - 4 szt Legendarny radziecki aparat, dobrze każdemu znany (choć zapewne każdemu w innej wersji). Konstrukcja bardzo tania, na ogół niezawodna, choć na większym mrozie różne rzeczy potrafią się dziać. MIgawka 1/500 - 1/30s + B. MIgawkę można blokować bez wężyka, poprzez obrót jej wyzwalacza. Zastosowanie: shutter Apollo - 1szt shutter Toutatis - 1szt 2 szt do zagosopodarowania
Zenit ET Ilość - 3 szt Jedna ze starszych wersji Zenita (przyznam ze ten na zdjęciu wyglada wyjątkowo staro, nasze ET są przynajmniej w czarnej wersji kolorystycznej ;>) Co ciekawe w aparatach tych spotkałem sie z bocznym mocowaniem statywowym (jak można zaprojektować tak niewyważone mocowanie?). Bylo z tego powodu sporo zamieszania, m.in. w dniu max perseidów probowalem odnaleźć jakis normalny aparat z normalnym mocowaniem ;). Ostatecznie shutter Toutatis został przeprojektowany specjalnie pod Zenity ET i problem zniknał Zastosowanie: shutter Toutatis - 2 szt 1 szt niewykorzystana
Kiev 19 Ilość - 1 szt Najpierw byl Mir 24W, pozniej trzeba mu bylo znalezc jakis korpus z nikonowskim mocowaniem. Tak oto trafil do nas Kiev 19. Nie mieliśmy jeszcze okazji przetestować tego sprzętu pod niebem, konstrukcja wydaje się być jednak dość solidna. Migawka metalowa, podobnie jak w aparatach Praktica. Czasy od 1/500 do 1/2s +B Zastosowanie: jakiś przyszły shutter wykorzystujący obiektywy 35mm

Obiektywy

Obiektywy 8-20 mm Obiektywy tej grupy to obiektywy o stosunkowo niewielkim zasięgu ale i o ogromnych polach widzenia obejmujących niekiedy całe niebo. Znakomicie spisują się przy tzw. patrolu bolidowym, gdzie prawdopodobieństwo uchwycenia zjawiska zależy przede wszystkim od rozmiarów pola widzenia.
Peleng 3.5/8 Ilość - 1 szt Obiektyw rybie oko o polu widzenia 180 stopni wpisanym w kadr maloobrazkowy (tzw. circular fisheye). W połaczeniu z lustrzanka cyfrową (przetwornik 1.6x) daje pole widzenia o dluzszym boku 180 stopni, z widocznym horyzontem po obu stronach kadru Zastosowanie: W polaczeniu z Canonem 300D, w przyszlej stacji bolidowej all-sky w Starym Błonowie
Ogniskowa: 8mm Przesłona minimalna: 3.5 maksymalna: 16 Kąt pola widzenia: 180 stopni wpisany w kadr Minimalna odległość ostrzenia: 0.22
Zenitar 2.8/16 Ilość - 2 szt Obiektyw rybie oko stosowany z aparatami analogowymi. Przy formacie 24x36mm daje obraz o przekatnej 180 stopni. Stosunkowo dobra optyka Zastosowanie: W połączeniu z canonami T50 w przyszlych automatycznych stacjach bolidowych
Ogniskowa 16mm Przesłona: 2,8 do 22 Kąt pola widzenia: 180 stopni po przekątnej Minimalna odległość: 0,3m
Carl Zeiss Jena Flektogon 2.8/20 Ilość - 1 szt Szerokokątny obiektyw produkowany w byłej NRD. Przekątna kadru małoobrazkowego to w tym wypadku 93 stopnie. Zastosowanie: W połączeniu z canonem T50 w przyszłej automatycznej stacji bolidowej.
Konstrukcja: 9 elementów w ośmiu grupach Ogniskowa: 20mm Kat widzenia: 93 stopnie po przekatnej Minimalna odległość ostrzenia: 0,19 m Minimalna przesłona: f/22 Maksymalna przesłona: f/2.8
Canon EFS 18-55mm Ilość - 2 szt Obiektywy ktore dotarły do nas wraz canonami 300D. Ustawione na ogniskowa 18mm nadają się do patrolu bolidowego, pomimo niezbyt wysokiej jasności (nei jest to problem w aparatach cyfrowych klasy 300D, gdzie braki światłosiły można nadrabiac wyższą nastawą czułości).
Elementy/grupy: 11/9 Przysłona: 3.5-5.6 - 22-38 Kąt widzenia: 74 - 27°. (przekatna dla matrycy 300D) Minimalna odległość ostrzenia: 0.28m Średnica filtra: 58mm Wymiary (średnica x długość): 68.5x66mm Masa: 190g
Obiektywy 28-37 mm Obiektywy o ogniskowych rzędu 28-37mm zalkiczamy do grupy obiektywów szerokokątnych. Jako że mało kiedy spotyka się wśród nich obiektywy o światłosile większej niz 2.8 (trudności technologiczne), zasięg takich obiektywów nie jest zbyt wysoki. Z drugiej strony posiadają one dość duże pole widzenia. Powyższe cechy każą stosować ów sprzęt do fotografowania zjawisk jasnych, bolidowych, ewentualnie w przypadku rojów o spodziewanym niewielkim współczynniku masowym.
Vivitar 2.5/28 Ilość - 1 szt Najjaśniejsza 28-ka w naszym posiadaniu.Bezwzględnie najlepsza optycznie. Obrazy bardzo ostre, kontrastowe Zastosowanie: Podczas maksimum perseidow 11/12 08 2004 r. wykorzystany do fotografowania meteorów bez shuttera.
pole widzenia: 40x60 stopni (przekątna 73 stopnie) ogniskowa: 28mm światłosiła: 2.5 przysłona: automatyczna 2.5 - 22 odległość ostrzenia: 0.3m - nieskończoność zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: -0.6 / -1.6 / -2.2 / -2.5 / -2.8 800ASA: 0.9 / -0.1 / -0.7 / -0.9 / -1.3 3200ASA: 2.4 / 1.4 / 0.8 / 0.5 / 0.2 efficiency: 4.48
Pentacon 2.8/29 Ilość - 3 szt Całkiem niezły NRD-owski obiektyw. Przynajmniej za cenę za jaką można go zdobyć. Zastosowanie: shutter Apollo (2 szt). Jeden obiektyw do zagospodarowania
pole widzenia: 39x58 stopni (przekątna 70 stopni) ogniskowa: 29mm światłosiła: 2.8 przysłona: automatyczna 2.8 - 22 odległość ostrzenia: 0.25m - nieskończoność konstrukcja: 7 elementów 7 grup średnica: 57mm masa: 240g powłoki: w posiadanych wersjach - MC zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: -0.8 / -1.9 / -2.4 / -2.7 / -3.0 800ASA: 0.7 / -0.3 / -0.9 / -1.2 / -1.5 3200ASA: 2.2 / 1.2 / 0.6 / 0.3 / 0.0 efficiency: 3.69
RMC Tokina 2.8/28 Ilość - 1 szt Jakiś egzotyczny model, trudno znaleźć o nim jakiekolwiek informacje. Wyjątkowo krótki, co sugeruje niewielka ilość elementów. Zmieści sie wszędzie Zastosowanie: Prawdopodobnie shutter Toutatis
pole widzenia: 40x60 stopni (przekątna 73 stopnie) ogniskowa: 28mm światłosiła: 2.8 przysłona: automatyczna 2.8 - 22 zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: -0.8 / -1.9 / -2.4 / -2.7 / -3.0 800ASA: 0.7 / -0.4 / -0.9 / -1.2 / -1.5 3200ASA: 2.2 / 1.1 / 0.6 / 0.3 / 0.0 efficiency: 3.57
Soligor 2.8/28 Ilość - 1 szt Wszelkie uwagi jak wyżej, niemal bliźniaczy obiektyw Zastosowanie: Prawdopodobnie shutter Toutatis	brak foto ;)
pole widzenia: 40x60 stopni (przekątna 73 stopnie) ogniskowa: 28mm światłosiła: 2.8 przysłona: automatyczna 2.8 - 22 zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: -0.8 / -1.9 / -2.4 / -2.7 / -3.0 800ASA: 0.7 / -0.4 / -0.9 / -1.2 / -1.5 3200ASA: 2.2 / 1.1 / 0.6 / 0.3 / 0.0 efficiency: 3.57
Porst Superweitwinkel Ilość - 1 szt Konstrukcja niemiecka. Długość godna jakiegoś współczesnego zooma, czego na załączonej fotografii nie widać. Z obiektywem tym budowałem Apollo, tak aby prawidłowo zachować kąty i odległości. Po założeniu do shuttera krótszych obiektywów Pentacon, wszystko diabli wzieli ;).. Zastosowanie: shutter Toutatis
pole widzenia: 40x60 stopni (przekątna 73 stopnie) ogniskowa: 28mm światłosiła: 2.8 przysłona: automatyczna 2.8 - 22 zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: -0.8 / -1.9 / -2.4 / -2.7 / -3.0 800ASA: 0.7 / -0.4 / -0.9 / -1.2 / -1.5 3200ASA: 2.2 / 1.1 / 0.6 / 0.3 / 0.0 efficiency: 3.57
MC Mir 24H Ilość - 1 szt Piekny obiektyw z mocowaniem nikonowskim. Jak na 35mm całkiem jasny. Aby wykorzystać takie szkło potrzebowaliśmy korpusu na który dąłoby się MIra zalozyć - stad wśród aparatów znalazł sie Kiev Zastosowanie: wraz z Kievem do jakiegos shuttera
pole widzenia: 34x52 stopni (przekątna 62 stopnie) ogniskowa: 35mm światłosiła: 2 odległość ostrzenia: 0.24m - nieskończoność średnica obiektywu: 64mm długosc obiektywu: 61mm masa: 340g przysłona: automatyczna 2 - 22 zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: 0.2 / -0.9 / -1.4 / -1.7 / -2.1 800ASA: 1.7 / 0.6 / 0.1 / -0.2 / -0.6 3200ASA: 3.2 / 2.1 / 1.6 / 1.3 / 1.0 efficiency: 8.75
Carl Zeiss Jena Flektogon 2.4/35 Ilość - 1 szt Solidny obiektyw dający bardzo ostre obrazy. Piekne powloki MC Zastosowanie: Podczas akcji Lirydy 2004 założony w celach testowych do shuttera Apollo. Obecnie do zagospodarowania
pole widzenia: 34x52 stopni (przekątna 62 stopnie) ogniskowa: 35mm światłosiła: 2.4 odległość ostrzenia: 0.19m - nieskończoność średnica obiektywu: 51mm długosc obiektywu: 61mm masa: 250g przysłona: automatyczna 2.4 - 16 budowa: 6 elementów, 6 grup zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: -0.2 / -1.3 / -1.8 / -2.1 / -2.5 800ASA: 1.3 / 0.2 / -0.3 / -0.6 / -1.0 3200ASA: 2.8 / 1.7 / 1.2 / 0.9 / 0.6 efficiency: 6.07
Mir 1W Ilość - 1 szt Jeden z najtańszych obiektywów szerokokątnych na rynku. Obraz tworzący się za obiektywem z ledwością obejmuje kadr 24x36mm, co objawia sie czarnymi cieniami w narożnikach zdjęć Zastosowanie: Do zagospodarowania
pole widzenia: 32x49 stopni (przekątna 58 stopni) ogniskowa: 37mm światłosiła: 2.8 odległość ostrzenia: 0.7m - nieskończoność przysłona: automatyczna 2.8-16 zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: -0.5 / -1.6 / -2.1 / -2.4 / -2.7 800ASA: 1.0 / -0.1 / -0.6 / -0.9 / -1.2 3200ASA: 2.5 / 1.4 / 0.9 / 0.6 / 0.3 efficiency: 4.71
Obiektywy 50-58 mm Obiektywy tej grupy charakteryzują się na ogół znacznym zasięgiem meteorowym i stosunkowo niewielkim polem widzenia. Typowym zastosowaniem 50-tek są obserwacje maksimów dużych rojów. Należy pamietać o stosowaniu wysokoczułych klisz (800-3200ASA), - przy takich obiektywach chodzi głównie o zasieg i liczbe rejestrowanych na kliszy meteorów.
Canon FD 1.4/50 Ilość - 4 szt Znakomity, bardzo jasny obiektyw. Pozwala osiagnać zasieg porównywalny z systemami video. Doskonały do obserwacji maksimów dużych rojów meteorowych, z klisza 3200 prawdziwy wymiatacz Zastosowanie: shutter Phaethon
pole widzenia: 27x40 stopni (przekatna 46 stopni) ogniskowa: 50mm światłosiła: 1.4 przyslona: automatyczna 1.4 - 22 budowa: 6 grup, 7 elementów powłoki: SSC (Super Spectra Coating) odleglosc ostrzenia: 0.45m - nieskonczonosc długość: 41mm średnica obiektywu: 63mm masa: 235g zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: 1.3 / 0.2 / -0.3 / -0.6 / -0.9 800ASA: 2.8 / 1.7 / 1.2 / 0.9 / 0.6 3200ASA: 4.3 / 3.3 / 2.7 / 2.5 / 2.1 efficiency: 25.5
Canon FD 1.8/50 Ilość - 1 szt Nieco mniejszy od poprzednika, bardzo dobra, ostro rysująca optyka, piękne powłoki przeciwodblaskowe. Parametry klasyfikują go jako obiektyw do badania dużych rojów meteorowych. Najlżejsza konstrukcja systemu FD Zastosowanie: shutter Phaethon
pole widzenia: 27x40 stopni (przekatna 46 stopni) ogniskowa: 50mm światłosiła: 1.8 przyslona: automatyczna 1.8 - 22 budowa: 4 grupy, 6 elementów powłoki: SSC (Super Spectra Coating) odleglosc ostrzenia: 0.6m - nieskonczonosc długość: 35mm średnica obiektywu: 63mm masa: 170g zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: 0.8 / -0.3 / -0.9 / -1.1 / -1.5 800ASA: 2.3 / 1.2 / 0.7 / 0.4 / 0.1 3200ASA: 3.8 / 2.7 / 2.2 / 1.9 / 1.6 efficiency: 15.4
Pentacon 1.8/50 Ilość - 1 szt Całkiem jasny obiektyw standardowy od Prakticy. Jeden z lepszych wynalazków socjalizmu ;) System optyczny uderzająco podobny do zastosowanego w Canonie 1.8/50 Zastosowanie: Podczas maksimum perseidów 11/12 08 2004 pracował w shutterze Toutatis. Obecnie do zagospodarowania
pole widzenia: 27x40 stopni (przekatna 46 stopni) ogniskowa: 50mm światłosiła: 1.8 przyslona: automatyczna 1.8 - 16 budowa: 4 grupy, 6 elementów odleglosc ostrzenia: 0.33m - nieskończoność długość: 48mm średnica obiektywu: 51mm masa: 250g zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: 0.8 / -0.3 / -0.9 / -1.1 / -1.5 800ASA: 2.3 / 1.2 / 0.7 / 0.4 / 0.1 3200ASA: 3.8 / 2.7 / 2.2 / 1.9 / 1.6 efficiency: 15.4
Helios 77M4 Ilość - 1 szt Bardzo nietypowy radziecki Helios, wyróżniający się na tle innych zenitowych standardow zastosowaną światłosiłą 1.8 i ogniskową 50mm. Obiektyw przybył do nas razem z Zenitem zakupionym na Allegro. Mysle ze byl wiecej wart niż samo body aparatu.. Zastosowanie: Podczas maksimum perseidów 11/12 08 2004 pracował w shutterze Toutatis. Obecnie, wraz z przejsciówka M42-CCTV jest wykorzystywany w obserwacjach video
pole widzenia: 27x40 stopni (przekatna 46 stopni) ogniskowa: 50mm światłosiła: 1.8 przysłona: 1.8 - 16 zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: 0.8 / -0.3 / -0.9 / -1.1 / -1.5 800ASA: 2.3 / 1.2 / 0.7 / 0.4 / 0.1 3200ASA: 3.8 / 2.7 / 2.2 / 1.9 / 1.6 efficiency: 15.4
Tessar 2.8/50 Ilość - 1 szt Przyszedl z jakąś Prakticą. Niezbyt jasny, choć prawdopodobnie bardzo dobry optycznie. W koncu Zeiss.. Obiektyw tworzy w ognisku obraz o średnicy ponad 6.5cm, tak że wszelkie większe wady optyczne powinny trzymać się z dala od kadru 24x36mm.. Zastosowanie: Coś mu wymyśle..
pole widzenia: 27x40 stopni (przekatna 46 stopni) ogniskowa: 50mm światłosiła: 2.8 przysłona: automatyczna 2.8 - 22 odległość ostrzenia: 0.35m - nieskończoność budowa: 3 grupy, 4 elementy zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: -0.2 / -1.3 / -1.8 / -2.1 / -2.4 800ASA: 1.3 / 0.2 / -0.3 / -0.6 / -0.9 3200ASA: 2.8 / 1.7 / 1.2 / 0.9 / 0.6 efficiency: 6.4
Helios 81N Ilość - 1 szt Radziecki obiektyw 2/50 z mocowaniem nikonowskim..Procz tego niczym szczególnym się nie wyróżnia Zastosowanie: ??..Na wszelki wypadek do Kieva
pole widzenia: 27x40 stopni (przekatna 46 stopni) ogniskowa: 50mm światłosiła: 2 przysłona: automatyczna 2 - 16 odległość ostrzenia: 0.5m - nieskończoność budowa: 4 grupy, 6 elementów mocowanie: Nikon F zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: 0.5 / -0.5 / -0.9 / -1.4 / -1.7 800ASA: 2.1 / 1.0 / 0.6 / 0.2 / -0.2 3200ASA: 3.6 / 2.5 / 2.1 / 1.7 / 1.3 efficiency: 12.5
Helios 44M4/44M3 Ilość - 6 szt Heliosa 44 kazdy chyba zna. Produkowany masowo w ZSRR standarodwy obiektyw do Zenita. Istnieje kilka wersji rózniących się głównie wyglądem ;) Optyka taka sobie, przy pełnej przysłonie wyraźna koma i winietowanie. Obiektywy 44M4/M3 pozdejmowalismy z zakupionych na allegro korpusów..Wszędzie ich pełno, może ktoś chce kupić :>? Zastosowanie: leżą na wszelki wypadek...
pole widzenia: 23x34 stopnie ogniskowa: 58mm światłosiła: 2 przysłona: automatyczna 2 - 16 odległość ostrzenia: 0.45m - nieskończoność zasieg meteorowy dla Vk 3/8/13/17/23 stopni/s 200ASA: 0.7 / -0.4 / -0.9 / -1.2 / -1.5 800ASA: 2.2 / 1.1 / 0.6 / 0.3 / 0.0 3200ASA: 3.7 / 2.7 / 2.1 / 1.8 / 1.5 efficiency: 14.5

Shuttery

Apollo

Phaethon

Toutatis

Klisze

Klisze wykorzystywane w obserwacjach fotograficznych PKiM/PFN

Konica VX200
Konica VX400
Konica Centuria Super 800

Fujicolor Superia 200
Fujicolor Superia X-TRA 400
Fujicolor Superia X-TRA 800

Baza fotograficzna PKiM

Baza fotograficzna PKiM

01.07.2005 - 15.07.2005 - XVI oboz PKiM

Meteor	data	UT	dUT [s]	Ra beg	Dec beg	RA end	Dec end	Vk	m	flash	dm	Stream	PFN	Equipment	Exposure	Remarks
MF 020705a	02 07 2005	21:43	30	82.5	60.9	80.65	57.68	b.d.	-1.6m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 030705a	03 07 2005	21:25	30	15.62	54.42	20.87	56.3	b.d.	-2.5m	-	+- 1	JPE (?)	80001 Ostrowik	Canon 350D + EF-S 18-55mm	30s ISO1600 f=22mm f/4	Prawdo- -podobnie wczesny perseid
MF 030705b	03 07 2005	21:17	30	212.0	21.27	214.99	16.03	b.d.	-2.0m	-	+- 1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Peleng 3.5/8mm	30s ISO1600 f=8mm f/5.6
MF 040705a	04 07 2005	23:40	30	354.82	16.18	359.37	28.25	~8 (vis)	-2.3m	-	+- 0.5	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +EF-S 18-55mm	30s ISO1600 f=18mm f/3.5
MF 040705b	04 07 2005	23:16	30	138.58	59.22	132.15	53.8	b.d.	-2.1m	-	+-1	SAG	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 040705c	04 07 2005	22:02	30	38.62	59.53	43.162	59.43	b.d.	-2.5m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 040705d	04 07 2005	22:02	30	12.25	57.18	3.57	55.26	b.d.	-2.5m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 040705e	04 07 2005	22:42	30	181.5	72.12	176.25	73.15	b.d.	-1.8m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 040705f	04 07 2005	21:34	30	30.9	46.63	42.82	49.1	b.d.	-5.0m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 050705a	05 07 2005	21:43	30	326.25	27.78	339.87	29.23	~20 (vis)	-5.4m	-6.7m	+- 0.5	SPO	80001 Ostrowik	Canon 350D + EF-S 18-55mm	30s ISO1600 f=18mm f/5.6
MF 060705a	06 07 2005	21:06	30	141.87	64.7	146.12	61.0	b.d.	-4.1m	-4.7m	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO800 f=16mm f/8	Prawdo- -podobnie wczesny perseid
MF 060705b	06 07 2005	21:06	30	169.75	58.13	168.0	57.87	b.d.	-2.5m	-	+-1	SAG	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO800 f=16mm f/8
MF 060705c	06 07 2005	23:11	30	217.0	85.43	169.75	83.15	b.d.	-3.2m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 060705d	06 07 2005	23:30	30	204.0	70.7	184.0	72.75	b.d.	-2.4m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 060705e	06 07 2005	21:18	30	329.5	35.9	327.15	35.13	b.d	-1.6m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 350D + EF-S 18-55mm	30s ISO1600 f=18mm f/3.5	Prawdo- -podobnie wczesny perseid
MF 060705f	06 07 2005	23:30	30	191.75	72.63	176.25	78.87	b.d	-1.8m	-2.2m	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 070705a	07 07 2005	23:40	30	59.5	60.08	64.75	65.25	b.d.	-1.8m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 080705a	08 07 2005	22:17	30	237.25	72.1	241.75	78.98	b.d.	-2.3m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 090705a	09 07 2005	23:38	30	3.5	40.283	0.4	38.97	b.d	-2.0m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 350D + EF-S 18-55mm	30s ISO1600 f=18mm f/3.5
MF 090705b	09 07 2005	23:30	30	167.75	80.95	188.5	66.87	b.d	-3.2m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 100705a	10 07 2005	21:15	30	149.65	51.62	147.25	52.08	b.d.	-5.0m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 100705b	10 07 2005	22:05	30	200.87	47.7	191.59	54.43	b.d	-2.0m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 110705a	11 07 2005	00:05	30	216.12	70.77	222.0	68.45	b.d.	-2.5m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 110705b	11 07 2005	21:07	30	264.87	59.75	269.37	56.26	b.d.	?	?	-	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +EF-S 18-55mm	30s ISO1600 f=18mm f/3.5
MF 110705c	11 07 2005	22:47	30	309.42	64.95	338.37	56.88	~13 (vis)	-1.5m (vis)	> -1.5 (vis)	-	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D + EF-S 18-55mm	30s ISO1600 f=18mm f/3.5
top;> MF 140705a	14 07 2005	23:27	30	182.12	78.6	183.62	65.65	b.d	-3.5m	-5.7m -4.3m	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4	Prawdo- -podobnie wczesny perseid
MF 140705b	14 07 2005	23:13	30	227.84	52.03	222.84	44.92	b.d.	-3.3m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4	Prawdo- -podobnie wczesny perseid
MF 150705a	15 07 2005	00:12	30	87.15	59.15	89.65	59.23	b.d.	-2.2m	-	+-1	SDA	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 150705b	15 07 2005	00:31	30	306.87	72.03	320.25	70.1	b.d.	-2.2m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 150705c	15 07 2005	21:22	30	163.28	60.68	161.87	62.16	b.d.	-1.6m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4
MF 150705d	15 07 2005	21:36	30	120.37	61.85	123.34	61.42	b.d.	-3.0m	-	+-1	SPO	80001 Ostrowik	Canon 300D +Zenitar 2.8/16mm	30s ISO1600 f=16mm f/4	-

PFN 80008 Nowy Dwor Mazowiecki

PFN 80008 NOWY DWÓR MAZOWIECKI

OPERATOR STACJI:

• Przemysław Żołądek

POŁOŻENIE:

Obecnie wykorzystywane wyposażenie stacji:

• Shutter Phaethon
  
• 1x Zenit 12XP
  
• Carl Zeiss Jena Flektogon 2.8/20mm

STATUS STACJI :ZAKOŃCZONA DZIAŁALNOŚĆ

Stacja fotograficzna w Nowym Dworze Mazowieckim zainaugurowała działalność w lipcu 2004 roku, tuż po XIV obozie Pracowni Komet i Meteorów. Pierwotnie wyposażona była w shutter Phaethon z zainstalowanymi piecioma aparatami Canon T50 uzbrojonymi w swiatłosilne obiektywy Canon FD 1.4 i 1.8/50mm. Niestey użytkowanie tak jasnej optyki w warunkach miejskich pociagało za sobą ogromne zużycie klisz fotograficznych (przeciętnie 5 klisz/noc). Z czasem zmniejszono liczbe aparatów do 3 a od grudnia do służby wszedł obiektyw CZJ Flektogon 2.8/20mm.

Od marca 2005 w obserwacjach wykorzystywany jest aparat Canon 300D z obiektywem Peleng 3.5/8mm. Stacja jest poligonem doświadczalnym dla konstruowanego sprzętu fotograficznego. Na dzień dzisiejszy nie ma warunków do uruchomienia stale działającej stacji automatycznej, najprawdopodobniej docelowo stacja zostanie wyposażona w urządzenia przenośne, półautomatyczne, być może podobne w formie do obecnie działającego shuttera Phaethon.

PFN 80016 Nysa

PFN 80016 NYSA

OPERATOR STACJI:

• Jarosław Olejnik

POŁOŻENIE:

Obecnie wykorzystywane wyposażenie stacji:

• 3x Canon A60
  
• 3x konwerter szerokokątny Raynox

STATUS STACJI :ZAKOŃCZONA DZIAŁALNOŚĆ

Stacja w Nysie oficjalnie rozpoczęła działalność 22.08.2005r po udanej obserwacji bolidu PF210805a "Domaniewice". Wyposażona w 3 aparaty cyfrowe Canon A60 z konwerterami szerokokątnymi zapewniającymi 120-to stopniowe pole widzenia. Dodatkowo stacja wyposażona jest w system radiowej rejestracji meteorów pozwalający dokładnie określać moment pojawienia się zjawiska. Cały sprzęt jest własnością obserwatora.

PFN 80024-G n i e w o w o

PFN 80024 G N I E W O WO

OPERATOR STACJI:

• Krzysztof Polakowski

POŁOŻENIE:

Obecnie wykorzystywane wyposażenie stacji:

• Nikon D70s
• Nikkor 18-70mm 3.5 , Zenitar 2.8/16 FISH-EYE
• Canon 350D
• Sigma 10 mm 2.8 FISH-EYE

STATUS STACJI : W DZIAŁANIU

Stacja rozpoczęła swoją działalność na przełomie 2005/2006 roku. Wyposażona w lustrzanke cyfrową Nikon D70s z standardowym obiektywem Nikkor 3.5 18-70mm. W Styczniu 2007 r. do zestawu dołączył obiektyw typu "rybie oko" (Zenitar 2.8/16) który zwiększył pole widzenia do ok 100 ^o. Stacja ta "patrzy" na południe aby złapać zjawiska bazowe z innymi stacjami bolidowymi w centrum kraju. Ciemne wiejskie niebo, "nieskażone" światłami pozwala na prowadzenie obserwacji z maksymalnym wykorzystaniem możliwości aparatu tj. ISO 1600,z przesłona otwarta na 2.8. Dzięki zakupowi zasilacza sieciowego aparat jest w stanie automatycznie fotografować niebo przez klikanascie godzin ograniczony jedynie kartą pamięci. W prawie każdą pogodną noc zestaw ten pracuje w trybie seryjnych zdjęć z czasem naświetlania jednej klatki 30 sekund.

Prócz Nikona pracuje również Canon 350 D zwraz z "rybim okiem" Sigma 10mm skierowany w zenit rejestruje jaśniejsze zjawiska meteorowe pojawiające się nad Pomorzem.

Sprzęt w obserwacjach teleskopowych

Wbrew pozorom, nie używamy w czasie obserwacji teleskopu. Najczęściej stosuje się lornetki oraz lunetki. Lornetka wydaje się być rozwiązaniem najlepszym ponieważ wartościowa obserwacja zazwyczaj trwa co najmniej 20 minut a niekiedy godzinę i dłużej, z tego powodu dwa okulary jakie ma lornetka dają możliwość wygodniejszej obserwacji i pozwalają się właściwie skoncentrować na jej wykonaniu, dodatkowo obraz w lornetce, ze względu na obserwację obydwoma oczyma wydaje się być dla obserwatora jaśniejszy. Od lornetki (czy też lunetki - zależnie od preferencji) przeznaczonej do obserwacji teleskopowych wymagamy jak największego pola widzenia oraz jak największej światłosiły. Światłosiłę określa stosunek A=D/F; gdzie D jest średnicą obiektywu instrumentu, a F jego ogniskową. W praktyce sprowadza się to do wyszukania instrumentu o możliwie dużej średnicy obiektywu, oraz niezbyt dużym powiększeniu. Najprawdopodobniej najłatwiej osiągalne i mogące już służyć obserwacjom meteorów będą lornetki np. ,10x50 (powiększenie x średnica obiektywu), choć w miarę możliwości finansowych oraz dostępności można zaopatrzyć się w jeszcze lepsze. Poza tym ważna jest oczywiście jakość wykonania optyki instrumentu jego poręczność, czy możliwość zainstalowania na statywie (najlepiej o regulowanej wysokości). Statyw jakkolwiek bardzo ułatwia obserwację jest urządzeniem zazwyczaj drogim. Jeśli go nie posiadamy możemy sami spróbować go zrobić. Pomysłowość obserwatorów PKiM'u nieraz zaskakiwała. Czasem do zainstalowania lornetki wystarczył sznurek i kilka gałęzi znalezionych w lesie!

Oprócz samej lornetki przyda się nam jeszcze kilka innych rzeczy. Przede wszystkim należy zapewnić sobie wygodne stanowisko obserwacyjne. Zatem niezbędny jest leżak lub fotel (dobrze jeśli z regulacją wysokości, ustawienia oparcia). Przydatna może być też poduszka, którą można podłożyć np. miedzy głowę, a oparcie leżaka. Tak jak w przypadku obserwacji wizualnych najlepiej ubrać się (szczególnie w zimniejszych porach roku) w kilka warstw odzieży, które w zależności od zmieniającej się temperatury można ściągać i zakładać.

Do rejestracji przebiegu obserwacji można wedle upodobań i możliwości wykorzystać dyktafon lub zwykła kartkę i ołówek. Coś do pisania i tak jest niezbędne ze względu na konieczność szkicowanie meteorów na mapce. Ołówek jest zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem (powinniśmy wziąć co najmniej dwa) gdyż pisze bez względu na pozycje i temperaturę. Poza tym latarka lub dioda ze słabym, najlepiej czerwonym światłem (czerwone światło pozwala zachować akomodocję oka do ciemności), dokładnie nastawiony zegarek, linijka no i oczywiście mapy, ewentualnie atlas nieba za pomocą którego możemy odszukać pola, na których będziemy prowadzić obserwację, czy mapy pól do oceny jasności granicznej jeśli tychże nie znamy. Przed wyjściem dobrze jest sprawdzić działanie dyktafonu, statywu i innych elementów naszego ekwipunku, tak aby nie trzeba było np. wymieniać na stanowisku obserwacyjnym w ciemnościach baterii. Małe elementy naszego wyposażenia (np. latarka, linijka, ołówki) jeżeli są jasnego koloru łatwiej dają się odnaleźć w trawie kiedy upadną, a takie rzeczy (kto obserwował ten wie) zdarzają się co chwile i odrywają obserwatora od obserwacji, dekoncentrują i denerwują.

Dobrze jest zawczasu pomyśleć o zabezpieczeniu obiektywów i okularów lornetki przed zaparowaniem. W lecie jest to bardzo częste i uciążliwe. Jeśli istnieje możliwość wykonywania obserwacji na jakimś tarasie, lub wybetonowanym placu, dobrze jest niej skorzystać. Jeżeli niestety musimy obserwować na trawie należy zabrać na obserwację osłony na obiektywy, np. po plastikowych butelkach. Coś takiego zazwyczaj zdaje egzamin na ostrowickich obozach Pracowni Komet i Meteorów.

Przed obserwacją

Teleskopowa obserwacja nie jest bardziej skomplikowana od wizualnej, może nawet okazać się prostsza, gdyż obserwator nie musi klasyfikować zjawisk, a ilość czynności związanych z wstępnym opracowaniem obserwacji po jej wykonaniu jest mniejsza. Niekiedy początkującym obserwatorom problem sprawia odnalezienie pola obserwacji, ale przecież nie jest to coś nie do przezwyciężenia.

Pewnego rodzaju zaletą obserwacji teleskopowych w stosunku do obserwacji wizualnych jest to, że obserwowana ilość meteorów jest mniej więcej taka sama zarówno podczas aktywności dużych rojów jak i wtedy gdy ich brak.

Pierwszą rzeczą jaką musimy zrobić przed obserwacją jest zorientowanie się jakie roje są aktywne w danym okresie. Należy obliczyć współrzędne ich radiantów (?patrz poradnik A. Olecha nt. obserwacji wizualnych?) i wybrać pola do obserwacji uwzględniając:

• odpowiednią wysokość pola obserwacji nad horyzontem - 50 do 70 stopni
• odpowiednią odległość pola od radiantu, zasadniczo jest to 20 do 40 stopni przy czym im szybsze są meteory danego roju tym bliżej radiantu obserwujemy. Wynika to stąd że prędkość kątowa meteorów wzrasta wraz z odległością od radiantu i meteory mogą być nawet tak szybkie, że części w ogóle nie będziemy w stanie zauważyć
• jeśli uznamy radiant za środek okręgu to kolejne pola obserwacyjne powinny się znajdować na obwodzie tego okręgu w odległościach ok. 60 stopni od poprzedniej. Jeśli byłoby to od razu np. 180 stopni, to starając się wyznaczyć z takiej obserwacji lokalizację radiantu przedłużając tory wstecz otrzymywalibyśmy prawie że równoległe linie, z tego samego powodu nie należy się także ograniczać do jednego pola w trakcie obserwacji.
• wybieramy takie pola, które w miarę łatwo dają się znaleźć na niebie i które zawierają gwiazdy o zróżnicowanych jasnościach tak aby możliwe było ocenianie widoczności granicznej w polu oraz jasności obserwowanych zjawisk
• bardzo dobrze jeśli w.w. kryteria da się uwzględnić dla więcej niż jednego roju, przy czym jeśli mamy kilka rojów znajdujących się blisko siebie staramy się wybierać pola nie znajdujące się w linii dwóch, czy więcej radiantów

Pamiętajmy, że mimo tych ograniczeń i tak mamy duża swobodę przy wyborze pól i możemy poprzez odpowiednią selekcje zminimalizować wpływ Księżyca, okolicznego oświetlenia, czy zasłaniających określony widok drzew lub domów, a nawet wykorzystać do obserwacji noce kiedy niebo jest częściowo zachmurzone i nie da się w ogóle obserwować wizualnie.

W PKiM do obserwacji teleskopowych używano dotychczas mapek z atlasów Uranometria oraz Millenium Star Atlas (sprawdzały się one bardzo dobrze) oraz specjalnych mapek IMO (nie dostaliśmy ich wystarczająco dużo, aby wszystkie obserwacje wykonywać z ich pomocą). Ponieważ teleskopowo obserwujemy małe wycinki nieba (do kilkunastu stopni) nie jest tak bardzo istotne, aby mapki były z odwzorowaniem gnomonicznym (rzecz tak ważna w obserwacjach wizualnych). Można zatem korzystać z mapek z dowolnego atlasu, w którym pola mają od kilku do kilkunastu stopni, przy czym dobrze gdy da się za pomocą danej mapki maksymalnie wykorzystać możliwości posiadanej lornetki (lunetki) tzn. jej zasięg oraz pole widzenia. Unikamy zatem używania map na których najsłabsze zaznaczone gwiazdy są jaśniejsze od tych jakie jesteśmy w stanie zaobserwować naszym instrumentem oraz ze zbyt małym lub zbyt dużym polem w stosunku do pola instrumentu.

Obserwacja

Kiedy już udało nam się przebrnąć przez opisane wyżej czynności przygotowawcze możemy wreszcie skoncentrować się najważniejszym - obserwacji. Nie możemy jednak zapominać o adaptacji wzroku do ciemności, po wyjściu z oświetlonych pomieszczeń powinniśmy kilkanaście minut poczekać zanim przystąpimy do zasadniczej obserwacji. Ten czas możemy wykorzystać na przygotowanie naszego stanowiska, ustawienia fotela (leżaka), zamocowania lornetki na statywie, a także na odnalezienie i zapamiętanie wszystkich pól na jakich zamierzamy danej nocy prowadzić nasza obserwację. W samych polach możemy postarać się o zapamiętani kilku charakterystycznych gwiazd wraz z ich jasnościami, co znacznie ułatwi i przyspieszy ocenę jasności zaobserwowanych zjawisk.

Jeśli chodzi o obserwację to musimy zanotować:

• czas jej rozpoczęcia i zakończenia, dla każdej mapki i dla każdej tury obserwacyjnej osobno. Pamiętajmy, że zawsze używamy czasu uniwersalnego (UT), czyli czasu lokalny dla południka Greenwich. W Polsce dla określenia UT, kiedy obowiązuje czas letni odejmujemy od wskazań zegarka 2 godziny, w zimie odejmujemy 1 godzinę.
• widoczność graniczną. Widoczność graniczną szacujemy co najmniej raz na 30 minut, a przy szybko zmieniających się warunkach pogodowych nawet co 5. W przypadku obserwacji teleskopowych oceniamy widoczność graniczną nieuzbrojonym okiem, tak jak w obserwacjach wizualnych oraz widoczność graniczną w obserwowanym polu. Sposób wyznaczania obu tych wartości opisany jest w dodatku I.
• efektywny czas obserwacji dla danej tury (mapki). W czasie obserwacji nie jesteśmy w stanie nieprzerwanie patrzeć się w pole. Musimy zatem uwzględnić momenty kiedy ocenialiśmy widoczność graniczną, zerkaliśmy na zegarek, notowaliśmy cechy meteoru, czy nawet zrobiliśmy sobie krótką przerwę. Efektywny czas wyliczamy właśnie poprzez odjęcie od całkowitego czasu obserwacji takich przerw.
• jeśli obserwujemy przy częściowo zasłoniętym chmurami polu to dla kolejnych przedziałów czasowych określamy procent pola obserwacyjnego zasłoniętego przez chmury (służy to następnie do obliczenia współczynnika f, co opisane jest w dodatku II)
• zaznaczmy na mapce rzeczywiste pole widzenia naszego instrumentu, które nieraz może się różnić od danych producenta Kiedy już ujrzymy meteor. Zdecydowanie najważniejsze jest to, aby jak najlepiej zapamiętać i narysować jego trasę meteoru na mapce. Najlepiej przez chwilę popatrzeć się spokojnie w miejsce gdzie się on pojawił, odnieść jego trasę względem gwiazd i upewnić się, że zapamiętaliśmy każdy element jego charakterystyki. Następnie określamy czas pojawienia się meteoru (z dokładnością do minuty) i szkicujemy go na mapce.

Kolejną rzeczą, którą musimy określić jest jasność meteoru, najlepiej z dokładnością do 0.5 mag. Jasność ocenia się na podstawie gwiazd widocznych w polu, należy zatem wybierać takie pola które umożliwiają porównywanie jasności meteorów względem gwiazd w jak najszerszym zakresie.

Prędkość zjawisk oceniamy w sześciostopniowej skali od A do F, A odpowiada najwolniejszym, F - najszybszym meteorom. Na początku może to sprawiać problem, ale po zaobserwowaniu odpowiedniej próbki każdy meteor szybko wpasowuje się dla obserwatora w któryś ze stopni tej skali. Najwięcej meteorów będzie miało prędkości C, D, F. Meteory A są bardzo rzadkie. Możliwe jest także zaobserwowanie meteoru stacjonarnego tj. takiego który leci wprost na obserwatora i wydaje się tylko jaśniejącym przez chwilę punktem. Takim zjawiskom przypisujemy prędkość 0. Są one jednak dość rzadkie, a kiedy zdaję się nam, że widzieliśmy meteor stacjonarny, poczekajmy chwilę, czy nie zobaczymy trochę dalej kolejnego rozbłysku, gdyż może to być samolot lub satelita.

Typ meteoru to jego cecha mówiąc w jaki sposób został on zaobserwowany. Składa się z dwóch cyfr np.:00, 01, 10, 11. Pierwsza z cyfr określa początek meteoru, druga koniec, natomiast jej wartość odnosi się do tego, czy dany punkt (początek lub koniec meteoru) znajdował się w polu widzenia czy poza. I tak meteor o typie 01 zaczął się poza polem widzenia lornetki, a skończył w polu, zaś meteoru 11 zarówno zaczął jak i skończył poza polem widzenia (my obserwowaliśmy tylko środkową część jego trasy). Patrz również rysunek wyżej.

Musimy także określić stopień naszej pewności co do poprawności zanotowanych parametrów zaobserwowanego meteoru, jeśli meteor widzieliśmy bardzo dobrze i mamy całkowitą pewność jego jasności, prędkości, trasy zaznaczonej na mapce, wpisujemy 1, liczba 2 odpowiada średniej pewności jeśli chodzi o naszą dokładność w ocenie parametrów zjawiska, jeśli meteor nie był widziany dobrze (np. był bardzo słaby, lub na granicy pola widzenia) wtedy wpisujemy 3. Meteory z liczba 2 powinny stanowić większość w przypadku prawidłowo wykonywanej obserwacji.

Jeśli meteor zostawił ślad notujemy czas jaki się on utrzymywał.

Zazwyczaj trudno jest ocenić kolor w przypadku meteorów obserwowanych teleskopowo. Jeśli jednak jesteśmy w stanie to zrobić to i tak ograniczamy się do zapisywania kolorów nietypowych (innych niż biały i żółty).

Właściwa ocena parametrów meteorów oraz ich szkicowanie może na początku sprawić pewne trudności ale jest to tylko kwestia praktyki i z czasem wszystko to robi się automatycznie. Najważniejsze jest dokładne odwzorowanie trasy meteoru oraz ocena jasności zjawiska.

W czasie obserwacji powinniśmy robić sobie przerwy. Kilkadziesiąt minut spędzonych w jednej pozycji może nas zdekoncentrować, zmęczyć, sprawić sennymi. Wszystko to negatywnie odbija się na ilości zaobserwowanych meteorów oraz na ogólnej jakości całej obserwacji, gdyż bardzo istotne w przypadku obserwacji teleskopowych są szybkie reakcje i dobra spostrzegawczość. Jeśli jesteśmy zmęczeni to nie dość, że nasza obserwacja nie będzie miała większej wartości to możemy się zniechęcić do ich wykonywania mała ilością zauważanych zjawisk. Najlepiej co jakiś czas przejść się kawałek, rozluźnić, można też coś zjeść.

Gdy obserwujemy w grupie wszelkie oceny jasności granicznej wykonujemy indywidualnie, w żadnym wypadku nie należy się sugerować ocenami tych wartości przez innych. Różnice są tu raczej regułą niż wyjątkiem.

Danej nocy obserwujemy najczęściej na więcej niż jednej mapce. Takie tury dla jednej mapki powinny być nie krótsze niż 20 minut, dobrze jednak kiedy trwają dłużej np. 30, 40 minut, czy też godzinę. Przechodząc do następnej mapy numerujemy kolejne meteory od miejsca, w którym skończyliśmy na poprzedniej. Można jednej mapki użyć więcej niż jeden raz danej nocy, wtedy będziemy mieli na niej meteory z dwóch lub więcej takich tur i rozpoczynanie numerowania dla każdej tury od nowa może sprawić później problemy przy identyfikacji poszczególnych zjawisk.

Opracowanie wyników - raport

Po wykonaniu obserwacji należy ją wstępnie opracować. Najlepiej jest to zrobić zaraz następnego dnia. Na mapkach należy poprawić naszkicowane meteory tak by były one wyraźne, a numeracja przejrzysta. Dodatkowo na każdej mapie wpisujemy datę obserwacji (zawsze stosujemy daty łamane, np. 2001-07-24/25 oznacza noc z 24 na 25 lipca 2001 roku) kod obserwatora (patrz dalej), ilość meteorów naszkicowanych na mapce oraz indywidualne oznaczenie mapy, które później w raporcie znajduje się w rubryce x-refference. Postać jego jest w zasadzie dowolna, ważne by odróżniało poszczególne mapy z danej nocy od siebie. Można do tego wykorzystać np. kod obserwatora z dodanymi kolejnymi numerami, np. mapa pierwsza jest oznaczona JURMC01, druga JURMC02 itd.

Wszystkie pozostałe informacje dotyczące obserwacji wpisujemy do raportu, którego czysty arkusz wraz z przykładową obserwacją jest dołączony do tego poradnika.

Raport składa się z trzech sekcji, dla sekcji pierwszej od góry kolejne rubryki oznaczają:

• Sheet _______ of ______ - jeśli zaobserwujemy więcej meteorów niż możemy zmieścić na jednym raporcie wtedy kolejne kartki oznaczamy (tu w przykładzie dla dwóch): Sheet 1 of 2, Sheet 2 of 2. Zazwyczaj jednak pojedyncza kartka wystarcza z nadmiarem dla naszych potrzeb.
• Date: _______________ (y-m-d/d) - wpisujemy datę wykonania obserwacji w odpowiednim formacie, jeśli obserwacji została wykonana 11 sierpnia 2001 roku wpiszemy: 2000-08-11/12. Zawsze używamy dat łamanych, bez względu na to czy rzeczywiście w czasie obserwacji przekroczyliśmy godzinę 00:00 UT
• Observer: _____________________ - imię i nazwisko obserwatora
• IMO Code: ___________ - kod IMO obserwatora, tworzy się go z trzech pierwszych liter nazwiska oraz dwóch pierwszych liter imienia, np. Jan Nowak ma kod NOWJA.
• Location: = ____o ____" ____' E/W, = ____o ____" ____' N/S, h = ___m. - tu określamy współrzędne geograficzne miejsca, w którym wykonujemy obserwacje. Jeśli nie znamy kodu IMO naszej miejscowości rubryki te pozostawiamy puste. to długość geograficzna (stopnie, minuty, sekundy), to szerokość. E/W oraz N/S oznacza odpowiednio półkulę wschodnia/zachodnia oraz północna/południowa. Właściwą literę zakreślamy kółkiem (w Polsce będzie to zawsze E i N). Na samym końcu h = ___m oznacza wysokość nad poziomem morza naszego punktu obserwacyjnego.
• IMO Code: ________ - jeśli znamy kod IMO naszej miejscowości wystarczy go tu wpisać. Pomijamy wtedy wszystkie pozostałe rubryki określające miejsce naszych obserwacji. IMO (International Meteor Organization) co roku aktualizuje swoją bazę danych dotyczącą miejsc gdzie wykonuje się obserwacje. Dane te można znaleźć na stronach WWW IMO (www.imo.net) oraz w Cyrqlarzu - biuletynie Pracowni Komet i Meteorów. Sprawdź też czy Twoje miejsce obserwacji nie ma przyznanego kodu IMO>
• Site: ______________ - nazwa miejscowości w której wykonujemy nasze obserwacje
• Country: ____________ - kraj
• Instrument: ________________ - wpisujemy dane określające nasz instrument obserwacyjny tj. monoocular lub binocular (lunetka lub lornetka) oraz powiększenie i średnice obiektywy np. 7x50 (powiększenie 7x, obiektyw 50mm)
• Magnification: ______x - wpisujemy powiększenie jakiego używamy do obserwacji
• True field: _______o - wpisujemy w stopniach średnice rzeczywistego pola widzenia naszego instrumentu obserwacyjnego
• Lm: _________ NE/Field - wpisujemy obliczoną średnią widoczność graniczna dla całej obserwacji (wszystkich mapek i wszystkich tur). Jak liczyć Lm - patrz dodatek I.
• Observing Conditions: __________ - dodatkowe informacje mówiące o warunkach jakie panowały w czasie obserwacji np. pełnia księżyca, zachmurzenie (należy obliczyć i wpisać wartość f, patrz dodatek II o wyznaczaniu tej wartości)

Druga sekcja dotyczy kolejny tur obserwacyjnych:

• W polach Begin, End (UT) wpisujemy kolejno początek i koniec każdej tury (używamy czasu uniwersalnego - UT)
• Duration - to w minutach całkowity czas trwania danej tury, czyli suma czasu efektywnego i wszelkich przerw
• Total Breaks - wpisujemy w minutach całkowity czas poświecony na szkicowanie, notowanie, przerwy itd.
• Teff - wpisujemy czas efektywny, koniecznie w godzinach i ich dziesiętnych oraz setnych częściach (np. 1h35m to 1+35/60 = 1,58h)
• Chart - wpisujemy oznaczenie mapy, dla map IMO będzie to np. TA107, jeśli chodzi o mapy z atlasów to stosujemy skróty U dla Uranometrii oraz MSA dla Millenium Star Atlas wraz z numerem strony, np. U2, U66, MSA121 itd.
• x - refference - wpisujemy indywidualne oznaczenie mapy, które sami jaj nadaliśmy (patrz wyżej)
• Lm - wpisujemy obliczoną widoczność graniczną dla danej tury obserwacyjnej Trzecia sekcja to tabela w której zapisujemy zaobserwowane meteory wraz z ich parametrami, kolumny w tej tabeli oznaczają:
• No - numer meteoru
• Time - czas zaobserwowanie meteoru, wpisujemy z dokładnością do minuty (zegarek najlepiej dokładnie nastawić przed obserwacją)
• Mag. - jasność zjawiska
• Vel. - jego prędkość
• Type - typ meteoru (00, 01, 10, 11)
• Rel. (reliability) -wpisujemy tylko wartości 1 lub 3, dla meteorów ze stopniem pewności 2 pola Rel. możemy zostawić puste (metery 2 powinny stanowić większość)
• Trs - dla meteorów, które zostawiły ślad wpisujemy w tej kolumnie ilość sekund przez które się on utrzymywał, jeśli ślad był widziany krócej niż sekundę (smuga) wystarczy wstawić znak +
• xb, yb, xe, ye - (parametry związane z mapkami IMO)
• Remarks - miejsce dla zawarcia dodatkowych informacji nt. meteoru, jego koloru (jeśli możemy go określić), nietypowych zachowań (fragmentacja, rozbłyski itd.). Jeśli w kolumnie jest za mało do zapisania tych informacji można zostawić w niej odnośnik a wszystko dokładnie opisać na drugiej stronie raportu lub na dodatkowej kartce (np. dane o bolidzie)

Zakończenie

Obserwacje teleskopowe poza dostarczeniem wartościowych danych do opracowań, mogą dać obserwatorowi naprawdę dużo satysfakcji. Warunkiem jest prawidłowe wykonanie obserwacji. Czego początkujący obserwator może oczekiwać?

Ilość obserwowanych zjawisk nie przekroczy zazwyczaj ilości meteorów obserwowanych w takich samych warunkach wizualnie i powinna wynosić 8-10 do kilkunastu na godzinę. Ilość ta zależy od spostrzegawczości obserwatora, używanego sprzętu (światłosiły, pola widzenia, jakości optyki), warunków w jakich obserwacja jest wykonywana. Zasadniczo w drugiej połowie nocy powinniśmy widzieć więcej meteorów. Olbrzymia większość meteorów jakie obserwujemy to meteory sporadyczne (meteorów teleskopowych jednak nie klasyfikujemy), piki aktywności dużych rojów wizualnych raczej nie wywołują zauważalnego zwiększenia ilości meteorów obserwowanych teleskopowo, są jednak wyjątki, np. rój Geminid, a poza tym obserwacji teleskopowych wykonuje się znacznie mniej niż wizualnych i nie można wykluczyć, że takich rojów jest więcej, brak jednak odpowiedniej ilości danych. Na liczbę obserwowanych zjawisk oraz ogólną jakość całej obserwacji niewspółmierny wpływ ma stan obserwatora. Senność, niewygodne stanowisko obserwacyjne bardzo niekorzystnie odbija się na spostrzegawczości oraz na poprawności oceny jasności, prędkości, czy dokładności z jaką meteory są szkicowane na mapkach. Odpowiednia spostrzegawczość ma naprawdę duże znaczenie, ponieważ meteory teleskopowe ze względu na powiększenie z jakim są obserwowane mają dla obserwującego dużo większą prędkość kątową niż meteory wizualne.

Obserwacja teleskopowa z całą pewnością nie musi być od razu doskonała. Początkujący obserwatorzy mogą mieć problemy z szybkim wyszukiwaniem pól, właściwą i szybką oceną i szkicowaniem zjawisk. Najważniejsze jest po prostu to, aby wyjść pod rozgwieżdżone niebo i zacząć obserwować. Po kilku takich wyjściach wszystkie czynności staną się proste, a obserwacja zacznie przynosić coraz więcej przyjemności i oczywiście coraz lepsze wyniki.

Wyznaczanie widoczności granicznej

Widoczność graniczna - Lm (ang. limiting magnitude) - to jasność najsłabszych gwiazd jakie w danej chwili jesteśmy w stanie dostrzec. Intuicyjnie jasne jest, że im większa widoczność graniczna tym więcej meteorów powinniśmy zauważać. W obserwacjach meteorów oceny jasności granicznej najwięcej mówią o warunkach atmosferycznych w jakich były one wykonywane. Poza tym poszczególni obserwatorzy nawet obserwując w tym samym miejscu i w tych samych warunkach będą mieć zazwyczaj różne oceny widoczności granicznej gdyż różny jest ich wzrok. Dzięki ocenom jasności granicznych, przy zastosowaniu odpowiednich mechanizmów matematycznych i statystycznych możliwe jest porównywanie obserwacji między sobą oraz opracowywanie zbiorczych analiz dla danych z obserwacji wykonywanych w różnych miejscach, na różnych wysokościach i przy różnej pogodzie.

Obserwując teleskopowo wyznaczamy widoczność graniczną w obserwowanym polu oraz nieuzbrojonym okiem.

Widoczność graniczną w polu instrumentu wyznaczamy szukając najsłabszych gwiazd jakie możemy w nim dostrzec i sprawdzając na mapce dla danego pola ich jasność. Ważne jest zatem, aby na mapkach znajdowały się gwiazdy względem, których można wyznaczać Lm (mapki powinny zawierać odpowiednio słabe gwiazdy).

Do oceny Lm gołym okiem najlepszą metodą jest wykorzystanie odpowiednich obszarów na sferze niebieskiej dla których obliczamy ilość widocznych w nich gwiazd, a następnie z tabeli odpowiadającej danemu obszarowi odczytujemy widoczność graniczną wynikającą z zaobserwowanej liczby gwiazd. Mapki z zaznaczonymi obszarami oraz tabelki są dołączone do poradnika.

Obszary na których sprawdzana jest widoczność graniczna powinny znajdować się w miarę blisko pola, które obserwujemy, a przynajmniej na tej samej wysokości nad horyzontem.

W czasie obserwacji widoczność graniczną sprawdzamy kilkakrotnie (im bardziej zmienna jest pogoda tym częściej musimy ocenić widoczność graniczną, czasem nawet co pięć minut). Przy opracowywaniu obserwacji obliczamy średnią ważoną widoczność graniczną wg wzoru:

gdzie:
Lmśr - obliczona średnia widoczność graniczna w czasie obserwacji
tc - całkowity czas obserwacji
ti - okres czasu dla którego jasność graniczna wynosiła Lmi

Sumujemy zatem iloczyny poszczególnych okresów i odpowiadających im widoczności granicznych i całość dzielimy przez całkowity czas obserwacji. Na przykład jeżeli w czasie wykonywania obserwacji, która trwała 55 minut przez 30 minut mieliśmy widoczność 5.9mag przez 20 minut 6.0mag, a przez 5 minut 6.1mag to średnia widoczność graniczna w czasie obserwacji zostanie obliczona:

W obserwacjach teleskopowych średnią widoczność graniczną (wyznaczaną nieuzbrojonym okiem oraz w polu) liczmy dla każdej tury z osobna, a na końcu także średnią widoczność graniczną dla całej nocy obserwacyjnej.

Analiza danych video w programie Radiant

Program Radiant to najpopularniejsze, choć wiekowe narzędzie do analizy dużych baz danych meteorów. Umożliwia dokładną ocenę położenia i dryftu radiantu roju meteorów, gorzej radzi sobie z ustaleniem np. daty maksimum. Zapraszam wszystkich, którzy mają trochę czasu i wolnej mocy obliczeniowej do pracy z tym programem i naszymi danymi.
Poniżej załączam najnowszą bazę danych z PAVO wraz z dwoma plikami konfiguracyjnymi. Artykuł o obsłudze Radianta autorstwa Mariusza Wiśniewskiego ukazał się w "Cyrqlarzu" nr 166. Linki prowadzą do strony z programem i jego dokumentacją oraz największej obecnie dostępnej bazy w internecie -- bazy AKM. Wszelkie pytania dotyczące analizy danych można uzyskać na grupie dyskusyjnej PSOT (pkim-psot@yahoogroups.com) lub od Zarządu (pkim@pkim.org).

PS.
Baza zostanie dodana wkrótce.

Program do wklepywania obserwacji teleskopowych

Potrzebny banalny program wyświelający pole widzenia teleskopu na podstawie katalogu Tycho2. Nastepnie trzeba odczytać współrzędne gdzie kliknie się myszę (poczętek i koniec) i zapisać to do pliku. Przydały by się jeszcze pola z formularza jak predkość meteoru itp. Wklepanie obserwacji teleskopowej stanie sie bardzo latwe.

Projekt Raportu Bolidowego na strone www

Potrzebny jest Raport Bolidowy. Takie doniesienia są głownie od przypadkowych osób które nie znają się na obserwacjach meteorów ale chcą się podzielić wrażeniami. aktualnie jest do tego Astro-Forum.

Widziałem w sieci kilka formularzy bolidowych. Sa lepsze i gorsze. Te gorsze są suche i odstaraszają. Są i lepsze jak finski, który prowadzi za rączkę. Zadaje pytania obserwatorowi starając sie przypomnieć mu kilka faktów, przypomina jak w przybliżeniu określić jaki był kierunek świata, wysokość, prędkość, co się z nim działo. itd.

Może ktoś chciałby taki raport przygotować. Wystarczy przejrzeć kilka już istniejących i dorzucić troche swoich pomysłów. Nie trzeba do tego wiedzy programistycznej. Swieźe spojrzenie bardzo by się przydało. Rutyna zajmowania się bolidami sprawia, że nie zdajemy sobie do końca sprawy z tego jaka jest wiedza typowej osoby wypełniającej formularz. Po za tym teksty mogły wyjść za suchy, techniczny i by zniechecał do dokończenia wypełniania.

Jak będzie projekt to osoba znająca się na pisaniu stron juz z łatwością go przerobi w formularz.

Cyrqlarz no. 115 - dodatek

Tabela z podsumowaniem obserwacji wizualnych w roku 1997. Dodatek do Cyrqlarza no. 115

Cyrqlarz no. 138

01   VI obóz astronomiczny PKIM 01   Podsumowanie obserwacji wizualnych w 1999 roku. - Arkadiusz Olech 03   n-Aquarydy 2000- Marcin Gajos 04   Lato z kometą C/1999 S4 (LINEAR)- Mariusz Wiśniewski

Cyrqlarz no. 139

01   VI obóz astronomiczny- Arkadiusz Olech 01   Dane do obserwacji - Arkadiusz Olech

Cyrqlarz no. 140

01   Lanceratydy - nowy rój? - Arkadiusz Olech 03   Dane do obserwacji - Arkadiusz Olech

Cyrqlarz no. 141

01   Polaris- Mariusz Wiśniewski 02   Sprawozdanie z VI obozu PKiM< - wstępne wyniki - Mariusz Wiśniewski 03   OZMA 2000 we Fromborku- meteory - Kamil Złoczewski 04   Kometa C/1999 T1 McNaught-Hartley - Mariusz Wiśniewski 05   Nowości w Obserwacjach wizualnych- Mariusz Wiśniewski

Cyrqlarz no. 142

01   Leonidy 2000 - Marcin Gajos 02   Perseidy 2000 - wstępne wyniki - Marcin Gajos 03   Dane do obserwacji - meteory - Marcin Gajos 04   Prenumerata CYRQLARZ-a na rok 2001 - redakcja

Cyrqlarz no. 143

01   Leonidy 2000 - pierwsze rezultaty - Marcin Gajos 02   Okresowść Leonid 1999 w obserwacjach wideo i radarowych - Mariusz Wiśniewski 05   Dane do obserwacji - meteory - Arkadiusz Olech 05   Dane do obserwacji - komety - Marcin Gajos (?) 06   Życzenia - redakcja

Cyrqlarz no. 144

01   Pierwsze rezultaty z obserwacji rojów zimowych - Marcin Gajos

Cyrqlarz no. 145

01   XVII Seminarium i VI Walne Zgromadzenie PKiM - Zarząd PKiM 02   Najlepsi obserwatorzy PKiM w roku 2000 - Arkadiusz Olech (?) 02   Sprawozdanie z VII Obozu Astronomicznego Pracowni Komet i Meteorów - Andrzej Skoczewski 03   Leonidy 2000 - podsumowanie wizualnych obserwacji IMO - Mariusz Wiśniewski 06   Dane do obserwacji - Arkadiusz Olech (?)

Cyrqlarz no. 146

01   Sprawozdanie z XVII Seminarium i VI Walnego Zgromadzenia PKiM - Aleksander Trofimowicz 02   Znów jasna kometa - Andrzej Skoczewski 03   Kometa C/2001 A2 (LINEAR) - Marcin Gajos

Cyrqlarz no. 147

01   Jak pozyskać i zorganizować nowych obserwatorów? - Piotr Nawalkowski 03   Podwójna kometa - Andrzej Skoczewski 04   Lirydy 2001 - Andrzej Skoczewski

Cyrqlarz no. 148

01   VIII Obóz Astronomiczny PKiM - Zarząd PKiM 02   IX Obóz Astronomiczny PKiM - Zarząd PKiM 02   Poradnik do obserwacji ze szkicowaniem - Redakcja 02   Dane do obserwacji - meteory - Arkadiusz Olech 04   Wyznacz swój współczynnik spostrzegawczości - Arkadiusz Olech

Cyrqlarz no. 149

01   VIII Obóz Astronomiczny PKiM - Zarząd PKiM 01   IX Obóz Astronomiczny PKiM - Zarząd PKiM 01   Dane do obserwacji - meteory - Redakcja 04   C/2000 A2 (LINEAR) - Arkadiusz Olech

Cyrqlarz no. 150/151

01   Podsumowanie obserwacji wizualnych z 1999 roku - Arkadiusz Olech 02   Perseidy 2001 - Redakcja 03   Sprawozdanie z VIII i IX obozu PKiM - Marcin Gajos 06   Kometa C/2001 Q2 (Petriew) - Marcin Gajos 07   Dane do obserwacji - meteory - Marcin Gajos 08   Prenumerata Cyrqlarza na rok 2002 - Marcin Gajos

Cyrqlarz no. 152

01   Czy warto obserwować Leonidy - Arkadiusz Olech 04   Obserwacje fotograficzne meteorów - Andrzej Skoczewski 06   Konferencja IMO - Cerkno, Słowenia 2001 - Kamil Złoczewski 06   C/2000 LINEAR WM1 - Andrzej Skoczewski 07   Podsumowanie I-go półrocza 2001 - Zarząd 07   Prenumerata Cyrqlarza na rok 2002 - Redakcja

Cyrqlarz no. 153

01   Obserwacje ξ-Bootyd - Marcin Gajos 03   Sprawdź się! - Łukasz Harhura 05   Dane do obserwacji - meteory - Marcin Gajos 06   Sprostowanie - Redakcja 06   Prenumerata 2002 - Redakcja 06   Życzenia - Redakcja

Cyrqlarz no. 154

01   Polska wizualna baza meteorów z lat 1996-1998 - Arkadiusz Olech 03   Roje wiosenne - Aleksander Trofimowicz 05   XVIII Seminarium PKiM - Zarząd 06   Dane do obserwacji - meteory - ?

Cyrqlarz no. 155

01   XVIII Seminarium PKiM - Zarząd 01   Automatyczne obserwacje meteorów - Mariusz Wiśniewski 03   Leonidy 2001 - Marcin Gajos 06   Dane do obserwacji - komety - Marcin Gajos

Cyrqlarz no. 156